12-mavzu. Ishlab chiqarish omillari bozori

Investitsiyani hisoblashdagi diskontirlangan qiymat. Investitsiya qo`yishdan maqsad, kelajakda olinadigan daromadlarni va qilinadigan xarajatlarni solishtirish orqali loyihaning qiymatini baholash mumkin bo`ladi. Investitsiyani baholashda sof keltirilgan qiymat mezoni ishlatiladi. Bu mezonga ko`ra, agar olinadigan daromad investitsiyaga sarflanadigan xarajatdan yuqori bo`lsa, investitsiya amalga oshiriladi.
Faraz qilaylik, investitsiya hajmi boshlang`ich ishlab chiqarish yili uchun ga teng; -kutiladigan -yildagi daromadlar va xarajatlar. U holda sof keltirilgan qiymat quyidagiga teng:

bu erda -diskont normasi (xarajatlarni bir vaqtga keltirish normasi). Diskont normasi foiz stavkasi yoki boshqa bir stavka bo`lishi mumkin. -loyihani faoliyat ko`rsatish muddati.
Ba`zi hollarda diskont normasini asosiy kapitalga qo`yilgan alternativ xarajat sifatida qarash mumkin.
Agar bo`lsa, investitsiya o`zini oqlaydi, ya`ni keltirilgan foyda qo`yilgan investitsiya qiymatidan katta. Agar bo`lganda investitsiya o`zini oqlamaydi.
Loyihaning ishlash muddati cheksiz bo`lganda , sof keltirilgan qiymat quyidagicha hisoblanadi:

Investitsiyaga talab. Sof keltirilgan qiymat mezoniga ko`ra, investitsiya o`zini oqlaydi, agar bo`lsa. Bu erda

Demak, investitsiyaga talab funktsiyasi. Ushbu funktsiyaning grafigi kamayuvchi bo`lib, investitsiya "narxi" bilan, ya`ni foiz stavkasi bilan investitsiyaga qilinadigan xarajatlar o`rtasidagi teskari aloqani ifodalaydi (103-rasm).

103-rasm. Investitsiyaga talab funktsiyasi grafigi.¹⁹

Investitsiyaga talab funktsiyasi berilgan loyiha investorlar tomonidan kapital mablag` qo`yishi mumkin bo`lgan maksimal foiz stavkasini ifodalaydi. Yuqori foiz stavkasida yuqori foyda berishi mumkin bo`lgan loyihalar amalga oshiriladi. Foiz stavkasi kamayganda kapital mablag` qo`yish masshtabi kengayadi, ya`ni kam foyda beradigan loyihalar ham mablag` bilan ta`minlanadi.