12. Mavzu: Iroda Iroda haqida tushuncha

irodaviy harakat
deb bo‘lmaydi. Shu bilan birga iroda avvaldan mavjud bo‘lmagan, lekin faoliyatni natijasiga 
erishishdan so‘ng hosil bo‘lishi mumkin bo‘lgan qoniqishga butun e’tiborini qaratishdan iboratdir.
Ko‘p hollarda iroda vaziyat yoki qiyinchilik ustidan g‘alaba qozonish emas, balki o‘z-
o‘zini yengish hamdir. Bu ayniqsa, muvozanatsiz, hissiy, qo‘zg‘aluvchan, sust kishilarga xos 
bo‘lib, o‘zlarining tabiiy xarakterologik xususiyatlari bilan kurashishga to‘g‘ri keladi.
Hech bir muammo irodaning ishtirokisiz hal etilmaydi. Inson kuchli irodasiz katta 
muvaffaqiyatga erisha olmaydi. Odamzod boshqa tirik mavjudotlardan o‘zining ongi va aqli 
bilangina emas, balki irodasining mavjudligi bilan ham ajralib turadi. 
 
Aytib o‘tish joyizki, to‘siqlarni bartaraf etishga qaratilgan har bir harakat irodali 
bo‘lolmaydi. Masalan, kuchukdan qochayotgan odam eng qiyin to‘siqlarni yengib, hatto baland 
daraxtga ham chiqa olishi mumkin, ammo bu harakatlar irodali deb hisoblanmaydi, chunki ular, 
eng avvalo, insonning ichki qurilmalari tomonidan emas, balki tashqi omillar tomonidan 
chaqirilgan. Shunday qilib, to‘siqlarni bartaraf etishga qaratilgan ixtiyoriy harakatlarning muhim 
xususiyati - qo‘yilgan maqsadning ma’nosini va unga erishish zarurligini anlashdir. Inson uchun 
maqsad qanchalik muhim bo‘lsa, u shuncha ko‘p to‘siqlarni yengib o‘tadi. Shuning uchun, 
ixtiyoriy harakatlar nafaqat ularning qiyinchilik darajasi, balki 
anglash
darajasi bo‘yicha ham 
farqlanishi mumkin. 
Odatda biz u yoki bu harakatlarni nima sababdan sodir etayotganimizni ko‘proq yoki 
kamroq to‘liq anglaymiz, o‘zimiz itilayotgan maqsadlarni bilamiz. Shunday holatlar borki, inson 
nima qilayotganini anlay turib, bu ishni nima sababdan qilayotganini tushuntira olmaydi. 
Ko‘pincha bunday holatlar inson qandaydir kuchli tuyg‘ular qurshovida bo‘lganda , emotsional 
uyg‘onishni his qilganda paydo bo‘ladi. Bunday xatti-harakatlar 
ta’sirchan
deb ataladi. Bunday 
xatti-harakatlarning anglash darajasi ancha pasaygan. Inson ko‘pincha o‘ylamay ish qilib, so‘ng 
Maqsad va unga erishishiga intilish 
Maqsadga
erishish imkoniyatlarini topish
Motivlarni paydo bo’lishi va
imkoniyatlarni mustahkamlash.
Motivlar kurashi va tanlash. 
Biror fikrni qabul qilish
Qabul qilingan qarorni amalga oshirish