12 ma’ruza mavzu: shifraytrlar reja

12 MA’RUZA
Mavzu: SHIFRAYTRLAR
REJA:

1. 
   Jamlagichlar.
   
2. 
   Kompensatorlar.
   
3. 
   Registorlar.
   
4. 
   Xotira qurilmalari.
   

Ikkilik sonlarni qo‘shish operatsiyaini bajaruvchi raqamli tugunga summator deb ataladi. Eng soda operatsiya ikkita bir xil razryadli a va v sonlarni qo‘shish quyidagi qoidaga asosan bajariladi.
0 + 0 = 0, S = O, R = 0;
a + b~ 1+0=1, S-l. P = 0;
0+1 = 1, 5=1, P~0;
1 + 1 = 10, 5 = 0, YA= 1;
(11.3)
Ikkita birni qo‘shganda ularning yig‘indisi (2 raqamli) ikkilik sistemada ikki razryadli shaklda beriladi. Unda bitta razryad oralig‘ida qo‘shish natijasi nulni beradi (S=0), bir soni esa keyingi razryadda ko‘chish natijasi bo‘ladi (R=1). Qo‘shish qoidasi (11.3) dan ko‘rinib turibdiki, S kattalik xar xil qiymatli mantiqiy funksiyani (10.7), R kattalik esa konxyunksiyani (10.3) bildiradi (10.1 jadvalni qrang). Bu ikki funksiyaning bir xil a va v o‘zgaruvchilariga yarim summator deb ataluvchi sxema mos keladi (11.6 rasm). Ikkita ko‘p razryadli sonlarni qo‘shishda yarim summatorni faqat bitta kichik razryad uchun qo‘llash mumkin. Ixtiyoriy i chi razryad uchun yig‘indi uchta qo‘shiluvchi a_i , b _i va r_i larni extiborga olgan xolda bajariladi (11.2 jadval).


11.6 rasm. YArim summatorning sxemasi (a) va shartli belgilanishi


11.2 jadval. To‘liq summatorning xaqiqat jadvali.

ai	bi	Pi	Si	Pi+1
0	0	0	0	0
0	1	0	1	0
1	0	0	1	0
1	1	0	1	1
0	0	1	1	0
0	1	1	0	1
1	0	1	0	1
1	1	1	1	1

11.2 jadvaldan chiqadiki, R_i=0 bo‘lsa S_i=a_i+b_i (10.7), R_i=1 bo‘lganda esa S_i=a_i+b_i=a_i - b_i (10.6). Ko‘rinib turibdiki, S_i uchun strukturaviy formula quyidagi ko‘rinish oladi:

-------------------------------- (11.4)
R_i+1 – ni keyingi razryadga o‘tkazish uchun strukturaviy normal shakliga mos xolda tuzamiz (10.12):
------------------------------- (11.5)
(11.4) va (11.5) ifodalarga 11.7 rasmda keltirilgan bitta i – chi razryad uchun to‘liq summatorning sxemasi to‘g‘ri keladi. Bir razryadli summatorlar (p) ni ketma – ket ulsak, ketma – ket o‘tuvchi p – razryadli summatorga eg bo‘lamiz (11.8 rasm). Bunday summtorning kamchiligi shundan iboratki bir razryadli summatorning ish vaqtiga nisbatan qo‘shish amali uchun ketadigan vaqt p marta ko‘proq talb etildi. SHu sababli xarakatlanish tezligini oshirish maqsadida maxsus tezlanuvchan sxemalar qo‘llaniladi.
Summatorda ikkita p – razryadli sonni oshirish operatsiyasini (D=A_n-V_n) bir soniga va razryadlar bo‘yicha qo‘shilib boriladigan ayiriluvchi V_n ni s=2^n-1 gacha kamaytirib kamayuvchi A_n ga qo‘shish operatsiyasi bilan almashtiriladi. Xaqiqatdan xam
-------------------------- (11.6)