12-Маъруза. Мавзу: корхона фойдаси ва уни ошириш

12.2. Ўртача ва қўшимча даромад тушунчалари.

Маълумки, ишлаб чиқарувчилар турли бозор шароитларида фаолият кўрсатиши мумкин: соф рақобат, соф монополия, монопол рақобат, олигополия. Буларнинг ичида идеал бозор соф рақобат бозори бўлиб ҳисобланади. Ушбу бозорда ишлаб чиқарувчилар ва истеъмолчилар жуда кўп бўлиб, уларнинг ҳар бири алоҳида тарзда товарлар нархига таъсир кўрсата олмайди. Чунки ишлаб чиқарувчиларнинг бозордаги улуши ниҳоятда кичик. Шу сабабли бозордаги нархлар нисбатан узоқ муддатда ўзгармай қолади.

Фойдани ошириш ишлаб чиқариш ҳаражатлари билан бир қаторда маҳсулотни сотишдан олинадиган даромадга боғлиқдир.
Агар ялпи даромад жами маҳсулотни сотишдан келадиган даромад бўлса, ўртача даромад 1 та маҳсулотни сотишдан олинадиган даромаддир.
Чегаравий даромад эса 1 та қўшимча маҳсулот сотишдан олинадиган қўшимча даромаддир.
Соф рақобат шароитида баҳолар узоқ муддат ўзгармаслиги сабабли ўртача даромад ҳам, чегаравий даромад ҳам маҳсулотнинг баҳосига тенг бўлади.
Буни қуйидаги жадвалдан кўришимиз мумкин.

Маҳсулот миқдори	Маҳсулот баҳоси	Ялпи даромад	Ўртача даромад	Чегаравий даромад
1 2 3 4	40 40 40 40	40 80 120 160	40 40 40 40	40 40 40 40