12-Laboratoriya ishi gidrostatik sath o‘lchash vositalari. Ishdan maqsad

idishda) suyuqlik sathini difmanometr 
bilan o‘lchash sxemasi 

---

balandligi h — Н va zichligi ρ bo‘lgan idishdagi havo (bug‘) ustuni gidrostatik 
bosimlari yig‘indisidan iborat: 
P
2
=h
0
ρ
1
∙g+Hρ
1
g+(h-H)ρ∙g. (12.6) 
Shunday qilib, difmanometrga ta’sir etadigan bosimlar farqi ∆P quyidagi 
ifoda bilan topiladi: 
∆P=P
1
-P
2
=[hρ
1
-Hρ
2
-(h-H)ρ]∙g=[h(ρ
1
- ρ)-H(ρ
2
-ρ)]∙g (12.7) 
(12.7) ifodadan ko‘rinib turibdiki, sath o‘lchagich ko‘rsatishi h ning joriy 
qiymatigagina emas, suyuqlik zichligiga ρ
1
va bug‘ zichligi ρ ga ham bog‘liq, ular 
esa o‘z navbatida idishdagi muhitning harorati va bosimiga bog‘lik. Shuning uchun 
difmanometr- sath o‘lchagichning shkalasini hisoblash idishdagi ishchi bosimi 
bo‘ycha hisoblanadi. Bu yerda,n tashqari, o‘lchash natijasiga impulsli naychadagi-
suyuqlik zichligi ρ
1
ning o‘zgarishi ta’sir etadi, chunki bu yerda, balandligi h bo‘lgan 
ustunning va impulsli naycha 5 ning gidrostatik bosimi o‘zgardi, shu bilan bir vaqtda 
Р
1
bosim o‘zgarmas bo‘lib qolishi lozim. Bu atrof muhit harorati yoki idishdagi 
muhit harorati o‘zgarganda sodir bo‘ladi. 
Sathni difmanometrlar bilan o‘lchash usuli qator afzalliklarga ega: sath 
o‘lchagichlar mustahkam, montaj qilish oddiy va ishonchli ishlaydi. Ammo ularda 
bitta jiddiy kamchilik bor: difmanometrlarning sezgir elementi nazorat qilinuvchi 
muhitga bevosita tegib turadi. Agressiv muhitlarning sathni o‘lchashda bu yo 
difmanometrlar uchun maxsus materialdan foydalanishni taqozo qiladi yoki 
difmanometrga aktiv muhit kirib qolishdan, masalan, impuls naychalariga ajratish 
qurilmalarini ulash, impulsli naychalarni toza suv bilan yuvish va hokazodan 
saqlaydigan difmanometrlarni ulash sxemalarini qo‘llanishni taqozo qiladi. 
Bu kamchilikdan gidrostatik sath o‘lchagichlardan bir turi — pezometrik sath 
o‘lchagichlar mustasnodir. 
2. Pezometrik sath o’lchagich. 
Pezometrik sath o‘lchagichning prinsipial sxemasi 12.3-rasmda keltirilgan. 
Bu asboblar zichligi o‘zgarmas suyuqlik ustunining bosimini o‘lchashga 
mo‘ljallangan. Suyuqlik ustunining bosimi uning balandligiga mutanosib ravishda 
o‘zgaradi. Pezometrik sath o‘lchagichlar turli xil: agressiv, agressiv bo‘lmagan va 
qovushqoqligi katta bœlgan suyuqliklarni ochiq yoki berk idishlardagi suyuqliklar 
sathini o‘lchashda qo‘llaniladi. Suyuqlik solingan idishga pezometrik naycha 1 
tushiriladi va uning ustki tomoni manometr 4 bilan parallel qilib havo yoki inert gazi 
manbaiga ulanadi. Unda havoning sarfi drossel 3 bilan cheklanib, rotametr 2 
yordamida nazorat qilib turiladi. 
Idishdagi suyuqlik sathining berilgan Н balandligida pezometrik naychadan 
suyuqlik orqali chiqadigan havo pufakchalarining har sekundda bittadan chiqishi 
ta’minlangan bo‘lishi kerak. 

---

Suyuqlik sathi ortsa, naychadagi 
bosim ortadi, undan chiqadigan pufakchalar 
soni kamayadi, suyuqlik sathi kamaysa, 
naychadan chiqadigan pufakchalar soni 
ortadi. Bosimning bunday o‘zgarishini 
manometr 4 o‘lchaydi, manometr shkalasi 
suyuqlik sathiga muvofiq darajalangan 
bo‘ladi.
Suyuqlik sath tizimda barqarorlangan 
bosim bo‘yicha topiladi: 
12.3-rasm Pyezometrik sath