122
Bob bo„yicha xulosalar
Chizmachilik fanining asosiy maqsadlaridan biri oʻquvchi-talabalarga buyum
chizmasini tuzish va uni oʻqishni oʻrgatish
hamda grafik savodxonlikka
erishishishini ta‟minlashdan iborat. Bundan maqsad har bir insonni zamonaviy
texnika bilan “tillasha” olishini ta‟minlashdir.
Bundan tashqari bu fanning yana bir maqsadi - yuqori salohiyatga ega
boʻlgan ijodkor yoshlarni ham voyaga yetkazishdan iborat. Mashinasozlikdami,
qurilishdami yoki boshqa bir texnika sohalaridami kundan-kunga yangiliklar
yaratilmoqda. Bu yangiliklar insonning turmush
tarzini yengillashtirish,
qulaylashtirishga xizmat qiladi. Bizning barkamol avlodda ham shunday
ixtirochilar, konstruktorlar, arxitektorlar yetishib chiqishida chizmachilik fanining
oʻrni va amaliy ahamiyati juda katta. Chizmachilik fanida ijodiy izlanish talab
qiladigan grafik masalalar talabalarning fazoviy
tasavvuri va tafakkurini
rivojlantirishda, mantiqiy fikrlash qobiliyatini kuchaytirishda katta ahamiyatga ega.
Chizmachilik fanidagi loyihalash masalalari talabadan ijodiy izlanishni talab
qiladi. Izlanish davomida talabaning tasavvuri, tafakkuri, fikrlash qobiliyati,
solishtirish
va eng maqbulini aniqlash, xulosa chiqarish va fikrini himoya qilish
xususiyatlari rivojlanadi.
Loyihalash masalalari birdaniga juda muammoli tarzda tuzilmaydi. Dastlab,
talabaga tarkibida qisman loyihalash elementlari mavjud boʻlgan grafik masalalar
beriladi. Bunday masalalar talabani loyihalash jarayoniga olib kiradi. Soʻngra
yechim varianti bir nechta boʻlishi mumkin boʻlgan loyihalash masalalari beriladi.
Talaba oʻz variantlarini ishlab chiqadi va boshqalarning yechimlari bilan
taqqoslaydi. Bunda asosan proyeksion chizmachilikka oid loyihalash masalalari
berildi.
Ikkinchi bosqichda talabaga texnik detal va moslamalarni
loyihalashga oid
grafik masalalar berilishi ushbu bobda ishlab chiqildi.
Yuqoridagi fikrlar asosida mazkur bobda chizmachilik fanidagi ijodiy
masalalarning yo„nalishi va ko„rinishlari haqida fikr yuritildi. Talabalarning
123
loyihalash faoliyatiga umumiy tayyorganligining o„sishini ta‟minlash uchun
dastlab, ma‟lumoti to„liq berilmagan shakllarni modellashtirish lozimligi, bunday
modellashtirishni quyidagi ketma-ketlikda tashkil
qilish maqsadga muvofiq
bo„lishi taklif qilindi.
1.
Talabani ijodkorlikka boshlang„ich o„qitish.
2.
Modelning berilgan texnik rasmi bo„yicha undagi yetishmovchi
chiziqlarni loyihalash.
3.
Modelning berilgan ko„rinishlari bo„yicha undagi yetishmovchi
chiziqlarni loyihalash.
4.
Detalni kesuvchi tekislik vaziyati, uning qirqimga kirgan qismi va
kesim elementlari bo„yicha “aylanma” detallarni loyihalash.
5.
Detal o„qining vaziyati va ichki hamda
tashqi konturlari elementi
bo„yicha “aylanma” detallarni loyihalash.
6.
Detalning bitta ko„rinishi va boshqa proyeksiyalarining gabariti
bo„yicha uni loyihalash.
7.
Detalning bitta ko„rinishi va boshqa proyeksiyalarining gabariti
hamda unga qo„shimcha elementlarni kiritish bo„yicha uni loyihalash.
8.
Detalning berilgan ko„rinishining gabariti va qirqimi bo„yicha uni
loyihalash.
9.
Detalning berilgan kesimi va bosh ko„rinishining gabariti bo„yicha uni
loyihalash.
10.
Berilgan tavsifi bo„yicha detalni loyihalash.
11.
Berilgan yoyilmasi bo„yicha detalni loyihalash.
Taklif etilayotgan variant yagona bo„lmay, u talabalarda loyihalash faoliyatini
shakllantiradi va keyinchalik maqsadaga muvofiq masalalarni qayta ishlashga kuch
beradi. Bu yerdagi barcha masalalar buyumning chizmasidagi yetishmagan
ma‟lumotlari bo„yicha uni modellashtirishga qaratilgan.
Bundan tashqari chizmachilik fani bo„yicha ijodiy masalalarning barchasida
talabalardan u yoki bu kasb uchun xos bo„lgan
maxsus bilimlarni talab
124
qilmaydigan grafik ishlar asosiy o„rin tutishi lozim. Arxitektura va dizayndagi
loyihalash ishlari masalalari bilan grafik faoliyatning keng qamrovli
hamohangligini ta‟minlash uchun chizmachilik fanidan loyihalash elеmеntlari
kiritilgan ijodiy masalalarni sohalar bo„yicha quyidagi uch guruhga ajratish
mumkinligi bayon qilindi.
1.
Dizayn sohasida.
2.
Texnika sohasida.
3.
Me‟morchilik sohasida.
Ushu sohalar bo„yicha loyihalanayotgan
buyumning konstruktorlik
yеchimlarini bajarish lozim bo„lib, uni amalga oshirishda dеtallar chizmasini va
yig„ma birliklarning yig„ish chizmasini bajarish talab qilinadi. Bu ikki grafik ish
quyidagi mazmunda tashkil qilinsa maqsadga muvofiq bo„lishi aytib oʻtildi:
-
“konstruktsiyalashni oxiriga еtkazish”da (konstruksiyaning yеtishmaydigan
bo„g„inini to„ldirish);
-
“qayta konstruksiyalash”da (prototip tahlili asosida konstruksiyani
takomillashtirish);
-
tеxnik shartlar bo„yicha konstruksiyalashda (prеdmеtli-grafik
tayanchlar
bilan).
Bulardan tashqari loyihalash masalalarini oʻqitishda pedagogik va axborot
kommunikatsion texnologiyalardan foydalanish orqali samaradorlikka erishish
imkoniyatlari yoritilgan. Bunda hamkorlikda oʻqitish va evristik texnologiyalardan
foydalanishga amaliy misollar keltirilgan.
Do'stlaringiz bilan baham: 
