12 kirish dissertatsiya mavzusining asoslanishi va uning dolzarbligi

 

---

69 
Fazoviy tafakkur qilish orqali fazoviy tasavvurni o„stirishga oid sodda 
loyihalash masalalari.
30
1-masala. 
Modelning gorizontal 
va frontal proyeksiyalari berilgan. Bu 
modelning profil proyeksiyasini aniqlash 
orqali u qanday shaklda ekanligini 
aniqlang (2.2.1-rasm).
Talabalarga 
bu 
masalaning 
yechimlarini 
ham 
izlash 
vazifasi 
yuklatiladi. 
2-masala. 
V
va 
H
da 
proyeksiyalari bir xil kvadrat va o„rtasida 
uni teng ikkiga bo„luvchi chiziq chizilgan 
(2.2.2-rasm). Uning nimaligini aniqlang.
.
1.2-rasm, 
a, b, c, d, e
va 
f
lar 
orqali masala yechimi turli variantlarda ko„rsati1gan. Mazzkur variantlardan farq 
qiluvchi yechimlar ham mavjud, ammo uni izlab toppish talabaga vazifa sifatida 
beriladi. 
2.2.2-rasm 
3-masala. Uchta teshik va kubning yaqqol tasviri berilgan (2.2.3-rasm, 
a
). 
Kubni shunday loyihalangki, shu uchta teshikdan tig„iz o„tadigan detal hosil qilish 
soʻralgan bo„lsin.
Birinchi teshikning yuqorisida ariqcha o„yiq bo„lib, kubning yaqqol 
tasvirida unga mos ariqcha o„yiladi (2.2.3-rasm, 
b
). Ikkinchi teshik kvadratligicha 
30
Rahmonov I., Valiyev A. Chizmachilik (chizmachilik fanida konstruksiyalash asoslari). –T.: “Voris 
nashriyot”, 2011. 
2.2.1-rasm 

---

70 
tasvirlangan. Uchinchi teshikning pastki qismida 
katetlari o„zaro teng to„g„ri burchak qirqilgan. Xuddi
shu burchakka teng kubning 
W
ga parallel tomonida 
o„yiq qirqiladi (2.2.3-rasm, 
b
). 
4-masala. Bitta sim bo„lagidan yasalgan 
modelning 
H
va 
V
dagi proyeksiylari berilgan (2.2.4-
rasm). Uning uchinchi proyeksiyasi va yaqqol 
tasvirini bajarish vazifasi berilgan boʻlsin.
Modelning berilgan ikkita proyeksiyasiga muvofiq uchinchi proyeksiyasini 
aniqlashdan avval, kubning simdan yasalgan yaqqol tasviri сhizib olinadi. So„ngra 
kubning 
V
ga perallel yog„iga 
V
dagi tasvir tushiriladi. Simning proyeksiyalariga 
kubning qirralari deb qaraladi. Model bir butun sim bo„lagidan yasalganligi sababli 
kubning bitta qirrasida sim ikki marta takrorlanmasligi lozim. Yaqqol tasvir orqali 
modelning beshta varianti mumkinligi aniqlanmoqda (2.2.4-rasm, 
a, b, c, d, e
). 
Shunday fazoviy tafakkur qilish mashqlarini ko„proq takrorlashdan so„ng 
o„quvchilarda fazoviy tasavvur qilish qobiliyati rivojlanishi aniq. 
2.2.4-rasm