111- боб чорвачилик ва паррандачилик асослари

2.13. CHO‘CHQA CHORVACHILIK ASOSLARI


Chochqa, xonaki cho‘chqa – juft tuyoqlilar turkumiga mansub sut emizuvchi hayvon. Yovvoyi ajdodlari (to‘ng‘izlar)dan kelib chiqqan. Neolit davrida xonakilashtirilgan.
Cho‘chqachilik. Go‘sht ishlab chiqarishda cho‘chqachilikni rivojlantirish asosiy soha hisoblanadi. Hech bir chorva hayvoni bir yilda cho‘chqalar kabi ko‘p go‘sht berish imkoniga ega emas. Masalan, bir dona ona sigirdan bitta buzoq olinadi, bir yilda u o‘rtacha 80-100 kg vaznga yetadi, bitta qo‘ydan bitta qo‘ziga bor yo‘g‘i 20-25 kg go‘sht beradi. Bitta ona cho‘chqadan bir yilda 15 ta bola olinsa o‘rtacha hajmi 80 kg bo‘lsa, 1200 kg go‘sht olish mumkin.
Go‘sht yetishtirishda cho‘chqachilikning ahamiyatini uning qo’yidagi xo‘jalik- biologik xususiyatlari belgilaydi:

-Serpushtlik - ona cho‘chqa har galgi bolalashda o‘rtacha vazni 1,2 kg bo‘lgan 10-12 ta bola tug‘adi, bolalash muddati qisqa bo‘lgan cho‘chqalarda bo‘g‘ozlash davri 112-114 kunga boradi. Cho‘chqa bolalari 2 oyligida sutdan ajratilsa, bitta urg‘ochi cho‘chqadan yiliga ikki marta nasl olish, ya’ni 20-24 ta cho‘chqa bolasi olish mumkin;
-jinsiy jihatdan tez yetilishi - cho‘chqalar 5-8 oyligida jinsiy jihatdan, 9-10 oyligida esa fiziologik jihatdan yetiladi;
-tez semirishi - yaxshi sharoitda boqilganda 6-7 oylik cho‘chqaning vazni 110 kg ga yetadi;
-go‘sht chiqishi - vazni 100-110 kg keladigan cho‘chqadan 70-75%, yirik qoramoldan esa 42-45% go‘sht chiqadi;
-yem-xashak sarfining ortig‘i bilan qoplanishi yoki cho‘chqani 1 kg semirtirishga 3-4 oziq birligi, qoramolga esa 6-8 oziq birligi sarflanadi;
-xo‘jaligi - cho‘chqalar hayvonot mahsulotlari va o‘simliklardan tayyorlangan barcha oziqlarni yeyaveradi; bu esa ularni semirtirishda oziq-ovqat qoldiqlaridan foydalanish imkonini beradi.
Cho‘chqa go‘shtidan turli xil mahsulot (taom)lar - xilma-xil kolbasalar, tuzlangan, dudlangan son go‘shti (vetchina), turli xil go‘shtlar, konservalar tayyorlash mumkin. Cho‘chqa go‘shti tuzlangan yoki dudlangan, konserva qilingan holda saqlanganida, yanada lazzatliroqbo‘ladi.