11-sinf Ma’naviyat asoslari aa 1-dars: Inson — kishilik jamiyatining ijodkori

«Temur tuzuklari»

Ajdodlarimiz ekologik muhit buzilishining oldini olishga harakat qilishgan, tabiatga nihoyatda ehtiyotkor bo‘lishgan, uni ko‘z qorachig‘idek asrashgan.

Abu Rayhon Beruniyning «Saydana» asarida o‘simliklarning 1118 turi, shu jumladan, dorivor o‘tlarning 750 turiga hamda hayvonlarning 101 turiga batafsil ta’rif beriladi. U o‘z ishida arab, yunon, hind, fors, so‘g‘d va bosh qa tillarga oid 4500 ta o‘simlik, hayvon, mineral nomi va ulardan olinadigan mahsulotlar haqida ma’lumot to‘plab, o‘sha davr dorishunoslik atamalarini tartibga solish ga o‘zining katta hissasini qo‘shgan. Uning ilmiy daholi gi shundaki, tadqiqotlari, tajribalarida tabiatdagi barcha hodisalar muayyan tabiiy qonuniyat asosida yuz beradi, tashqi kuchning ta’siri uni izdan chiqarishi mumkin, degan xulosaga keladi.

Xalqimizning tarixiy-adabiy yodgorligi «Avesto»ga e’tibor beradigan bo‘lsak, ajdodlarimiz atrof-muhitga, ona zaminga nihoyatda ehtiyotda bo‘lib, uni asrab- avaylaganligiga guvoh bo‘lamiz. Nafaqat ehtiyot bo‘lganlar, balki havo, yer, suvni muqaddas hisoblaganlar. Hayotning tabiat bilan uyg‘unligi masalasi odamning ruhiy olamiga chambarchas bog‘liq holda ko‘rsatilgani ko‘p narsani anglatadi. Insonning ma’naviy dunyosini shakllanti rishda atrof-muhit qadim zamonlardan buyon qanday kuchli ta’sir o‘tkazib kelganligi yana bir bor e’tiborimizni tortadi.

Orolning ekologik halokati dunyo miqyosidagi fojia deb atash mumkin. Bu fojiani mamlakatimiz va qardosh davlatlar yakka holda bartaraf eta olmaydi. Buning uchun faqat birlashib, qardosh davlatlar uyg‘un holda ish yuritsagina ijobiy natijalarga erishish mumkin. Shu yurtda tug‘ilib o‘sgan inson hech qachon o‘z yurti taqdiriga befarq qarab tura olmaydi. Insonning vatanparvarligi ham, asl insoniyligi ham shunday vaziyatlarda yaqqol namoyon bo‘ladi. Haqiqiy ma’naviy-axloqiy fazilat egasi bo‘lish uchun har qanday muammolarni o‘zining muammosidek ko‘rish lozim. Demak, biz shu yurtni barchamiz uchun umumiy maskan debgina emas, balki barchamiz uchun yagona qalb deya idrok etishimiz lozim.

«Fuqarolar atrof tabiiy muhitga ehtiyotkorona munosabatda bo‘lishga majburdirlar».