11-sinf Biologiya

(olmos, zumrad, kvars)
va tog‘ jinslari 
(granit, marmar)
va 
bazalt
misol bo‘ladi. 
Bu moddalarning hosil 
bo‘lishi tog‘larning yemirilishi, vulqonlarning otilishi bilan bog‘liq.
Biogen modda nima va uning 
tarkibiga nima kiradi? 
Tirik organizmlarning faoliyati mahsulotlari yoki ularning organik 
qoldiqlaridan hosil bo‘lgan moddalar yig‘indisi. Ularga 
neft, 
toshko‘mir, ohaktosh, bo‘r, ko‘mir, torf va atmosfera gazlarini
misol 
qilish mumkin 
Biogen va abiogen hosil bo‘luvchi 
moddalar qaysilar? 
Bir vaqtning o‘zida tirik organizmlar faoliyati va abiogen jarayonlar 
natijasida hosil bo‘ladi. Masalan, 
tuproq (qumli tuproq, gil tuproq 
tuproq qatlami, sur tuproq) va suv havzalarining tubi 
kiradi.
Radioaktiv moddalarga nima kiradi? 
Radioaktiv elementlar va ularning parchalanishidan hosil bo‘ladigan 
moddalar. 
Tarqoq atomlarga nima kiradi? 
Ayrim elementlarning atomlari bo‘lib, tabiatda tarqoq holda uchraydi. 
Kosmik moddalarga nima kiradi? 
Kelib chiqishi kosmos bilan bog‘liq, biosferaga kosmosdan kirib 
keladigan moddalar: 
meteoritlar, kosmik chang zarralari misol 
bo‘ladi.
Tirik modda notirik moddadan 
qanday farq qiladi? 
1. Tirik organizmlar 
harakatlanish, o‘sish va ko‘payish
orqali muhitda 
tez tarqalish va muhitning yashash mumkin bo‘lgan barcha bo‘shliqlarini 

---

“Bio-Max-Ziyo” o’quv markazi 
38 
egallash xususiyatiga ega. 
2. 
Tirik organizmlarning hayotiy jarayonlari, kimyoviy reaksiyalar 
tartibli ravishda kechadi
, reaksiyalar tezligi katta bo‘lib, bu mazkur 
jarayonda ishtirok etadigan fermentlarning faolligi bilan bog‘liq. 
3.