11-sinf biologiya imtihon savollari javoblari bilet-1

Plankton
(yunoncha «planktos» –
sayyor, ko‘chib 
yuruvchi) 
–
suv qa’rida yashovchi, mustaqil harakatlana olmaydigan va suv oqimi bilan ko‘chib yuruvchi
organizmlar hisoblanadi. Ularga sodda hayvonlar, bo‘shliqichlilar, mayda qisqichbaqasimonlar,
baliq
tuxumlari va chavoqlari misol bo‘ladi. Bu organizmlarda suv qa’rida sayyor harakatlanishni maxsus
moslamalar: uzun o‘simtalar, gazli va yog‘li kiritmalar ta’minlaydi. 
Nekton
(yunoncha «nektos» –
suzuvchi)
–
suvda faol harak
atlanadigan, suv oqimiga qarshilik ko‘rsata
oladigan, katta masofalarni suzib o‘ta oladigan organizmlardir. Ularga boshoyoqli molluskalar, baliqlar, 
kitsimonlar, kurakoyoqlilar misol bo‘ladi. Bu hayvonlarda evolutsiya jarayonida suvda 
faol harakatlanish
va suv qarshiligini yengish uchun bir qancha moslanishlar vujudga kelgan. Muskullarning kuchli
rivojlanganligi, tanasining suyri shaklda bo‘lishi, terining tangachalar bilan qoplanganligi va shilimshiq 
modda ajratishi, suzgich va kurakoyoqlarning mavjudligi shunday moslanishlardan hisoblanadi. Bentos 
(yunoncha «benthos» –
chuqurlik)
–
suv tubida yoki suv tubidagi qum orasida yashovchi organizmlar.
Bentos 
organizmlarda suzuvchanlikni ka may tiruvchi mo
slanishlar, masalan, chig‘anoq (molluskalar), xitin
qobiq (qisqichbaqa, krab, omar, langustlar), suv tubiga yopishuvchi moslamalar (zuluk lar so‘rg‘ichlari)
mavjud. Skat, kambala baliqlarining tanasi yassilashgan 
bo‘lsa, lansetnik va o‘troq dengiz halqali
chuvalchanglari qumga ko‘milib oladi.
3-savol javobi. 
Rasmga izoh: Xromosomalar quyidagi funksiyalarni bajaradi: irsiy axborotni saqlash, hujayra faoliyatini 
tashkil etishda irsiy axborotdan foydalanish, irsiy axborotning o
‘qilishini nazorat qilish, irsiy axborotni ikki hissa 
orttirish, ularning nasldan naslga o‘tishini ta’minlash. Xromosomalar kimyoviy tarkibiga ko‘ra DNK (40%) va 
oqsillar (60%)dan tarkib topgan. DNK irsiy axborotni saqlash, oqsillar tuzilma va regulatsiya (boshqarish)
funksiyalarini bajaradi. Bo‘linayotgan hujayrada xromosomalar kuchli spirallashuvi tufayli irsiy material
ixcham shaklga kiradi. Bu holat xromosomalarning mitoz davrida hujayra bo‘ylab harakatlanishida muhim 
ahamiyat kasb etadi. Odam hujayrasidagi DNKning umumiy uzunligi 
2 metr bo‘lsa, spirallashgan 
xromosomalarning umumiy uzunligi 150 mkm (mikron) ga teng bo‘lib qoladi
. 
Yadroning bo‘linishidan avval 
xromatin kuchli spirallashgan, kaltalashgan, yog‘onlashgan struktu
rani, xromosomani hosil qiladi.
Xromosomalar birinchi marta Fleming (1882) va Strasburger (1884) tomonidan aniqlangan. «Xromosoma» 
atamasini fanga Valdeyer taklif etgan. 
BILET-7 
1. Ekosistemalarning trofik strukturasi: produtsentlar, konsumentlar va redutsentlar, ularning xususiyatlari,
funksiyalarini misollar orqali tushuntiring. 
2. Hayvonlarda haroratning o‘zgarishiga moslanishlar: biokimyoviy, fiziologik, morfologik va etologik 
moslanishlar haqida ma’lumot bering.
3. Mitoz jarayoni bosqichlari aks ettirilgan rasmlar raqamlarini mos ravishda jadvalga yozing: 

---

1-savol javobi:

Ekosistemada har xil turga mansub organizmlar o‘ziga xos funksiyalarni bajaradi. Moddalarning davriy

aylanishida bajaradigan vazifasiga ko‘ra, turlar funksional guruhlarga bo‘linadi: