11-sinf biologiya imtihon savollari javoblari bilet-1

Etologik (xulq-atvor) struktura
–
populatsiya individlari o‘rtasida tarkib topadigan munosabatlar
tizimi. Bunday struktura hayvonlargagina xosdir. Ayrim populatsiyalarda individlar yakka holda yashaydi.
Ko‘p hollarda organizmlar 
guruhlar (oila, koloniya, to‘da, poda va b.)ga birlashadi
. Oilaviy yashash tarzi
ota-
ona va bolalar o‘rtasidagi munosabatlarni vujudga keltiradi. Masalan, sherlar oilasi katta erkak sher, bir 
necha urg‘ochi va ularning bolalaridan tashkil 
topadi. Oilaning katta a’zolari birgalikda ov qiladi, naslini 
himoyalaydi va tarbiyalaydi. Oilaviy hayot kechiradigan hayvonlarda hududiylik xulq-
atvori namoyon bo‘ladi.
Oila hududiga egalik qilish ovoz signallari yoki hidli belgi qo‘yish, tahdid ko‘rinishini namoyish qilish,
shuningdek, hududga oyoq bosgan begonaga to‘g‘ridan to‘g‘ri tajovuz qilish orqali ta’minlanadi.
Koloniyalar 
–
o‘troq hayot kechiradigan hayvonlar hosil qiladigan guruhlar. Ular uzoq vaqt davomida mavjud bo‘lishi
yoki ko‘payish davridagina shakllanishi mumkin. Individlar o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlarning
murakkablik darajasiga ko‘ra koloniyalar har xil bo‘ladi.
2-savolga javob
: 
Tirik organizmlarning jinsiy
ko‘payishida izogamiya, geterogamiya va oogamiya kuzatiladi.
O‘simliklarning jinsiy ko‘payishi jinsiy hujayralarning o‘zaro qo‘shilishi natijasida zigota hosil bo‘lishida ba’zi 
vakillarida izogamiya, ba’zilarida geterogamiya, ko‘pchiligida esa 
oogamiya sodir bo‘ladi.
Bir hujayrali
suvo‘tlari oddiy bo‘linish yo‘li bilan ko‘payadi, noqulay sharoit vujudga kelganda shu hujayra jinsiy
ko‘payishda ishtirok etadi. Yuksak o‘simliklarning generativ organlariga sporangiylar, spora
li boshoqlar,
g‘uddalar (qubbalar), ochiq urug‘li o‘simliklarda meva va urug‘ hosil qiladigan gul kiradi. Generativ
organlar o‘simliklar hayotining muayyan davrida shakllanadi va tirik organizmlarga xos bo‘lgan muhim

---

jarayon
–
ko‘p
ayish funksiyasini bajaradi. 
Bir hujayrali suvo‘tlari bo‘linish, koloniya bo‘lib yashaydigan
suvo‘tlari parchalanish, ko‘p hujayrali suvo‘tlari tallomining bo‘laklarga ajralishi bilan va zoosporalari
yordamida jinssiz ko‘payadi. Noqulay sharoitda suvo‘tlarida xivchinli gametalar va ularning qo‘shilishi
natijasida zigota hosil bo‘ladi. 
Zigota pishiq qobiq bilan qoplanib, tinim holatda noqulay sharoitda ham o‘z hayot faoliyatini saqlab
qoladi va undan yangi individ rivojlanadi.
Suvo‘tlardan farq qilib, quruqlikda o‘sadigan o‘simliklarda
sporalar yetiladigan organlari (sporangiy) va gametalar yetiladigan organlari (arxegoniy va anteridiy) ko‘p
hujayrali bo‘ladi. Sporali yuksak o‘simliklar 
yo‘sinlar, qirqbo‘g‘imlar va qirqquloqlarda gametofit 
(gametalarning shakllanishi va urug‘lanish jarayoni sodir bo‘ladigan bo‘g‘in) va sporofit (sporalarning
shakllanishi va yetilishi sodir bo‘ladigan bo‘g‘in) nasllar gallanishi kuzatiladi. Yo‘sinlar hayot siklida
gametofit ustunlik qiladi.
Plaun, qirqbo‘g‘im va qirqquloqlarda tarixiy rivojlanish jarayonida sporofit tuzilishi takomillashgan,
ularda sporofit ustunlik qiladi.
Evolutsiya natijasida chang naychasi
ning paydo bo‘lishi urug‘li 
o‘simliklarning urug‘lanish jarayoni uchun suvga bo‘lgan ehtiyojning yo‘qolishiga olib keldi.
O‘simliklarning urug‘lanish davrida suvli muhitga qaram bo‘lmasdan urug‘ning shakllanishi o‘simliklar
filogenezid
agi muhim aromorfoz bo‘lib, ularning o‘simliklar olamida hukmron bo‘lishiga olib kelgan
. Yopiq
urug‘li o‘simliklarda mukammal tuzilgan o‘tkazuvchi sistema –
o‘tkazuvchi naylar, gul va mevaning paydo
bo‘lishi yirik aromorfozlardan bo‘lib, bu
o‘simliklarning Yer yuzida keng tarqalishiga imkon berdi. Gulning 
asosiy qismlari urug‘chi va changchidan iborat bo‘lib, ularda changlanish va qo‘sh urug‘lanish jarayoni
sodir bo‘ladi. Urug‘chi tugunchasida joylashgan urug‘kurtak urug‘ga
, tuguncha esa mevaga aylanadi.