11-sinf biologiya imtihon savollari javoblari bilet-1

savolga javob: Rasmga izoh

Uglerodning aylanishi. Uglerod barcha organik birikmalar hamda atmosferadagi karbonat angidrid gazi tarkibiga kiruvchi muhim biogen elementdir. Fotosintez jarayoni uglerodning anorganik moddalardan organik moddalarga tabiiy holda o„tishidir. Uglerodning bir qismi tirik ogranizmlar tomonidan nafas olish jarayonida va mikroorganizmlar tomonidan organik moddalarni parchalanishi natijasida karbonat angidrid shaklida atmosferaga qaytariladi. Fotosintez jarayonida o„simliklar o„zlashtirgan uglerod organik birikma shaklida hayvonlar tomonidan iste‟mol qilinadi. Undan tashqari, korall poliplari, molluskalar uglerod birikmalaridan o„z skeleti va chig„anoqlarini hosil qilishda foydalanadi. Bu organizmlar nobud bo„lgach, ularning qoldiqlaridan ohaktosh yotqiziqlari hosil bo„ladi. Shu tarzda uglerod ma‟lum muddatga davriy aylanishdan chiqariladi. Uglerodni uzoq muddatga davriy aylanishdan chetga chiqishi ko„mir, neft, torf
kabi qazilma boyliklarning hosil bo„lishi bilan ham bog„liq. O„simliklar, hayvonlar va insonlar hayotiy jarayonlarida uglerod qaytadan davriy aylanishga qo„shiladi. Yerning rivojlanishi davomida davriy aylanishdan chiqib qolgan uglerod o„rni vulqonlar otilishi va boshqa tabiiy jarayonlar natijasida atmosferaga
qaytariladigan uglerod hisobiga to„ldirib boriladi. Bugungi kunga kelib uglerodning atmosferaga ajralishi tabiiy jarayonlardan tashqari antropogen omillar natijasida, masalan, uglevodorod yonilg„ilarining yonishi oqibatida ham kuchayib bormoqda. Bu esa sayyoramizda uglerod aylanishi muvozanatining buzilishiga sabab bo„ladi.

BILET-26

1. 
   Hayvonlarda harakat organlarining evolutsiyasi haqida ma‟lumot bering.
   
2. 
   Inson – biosfera omili. Insonning biosferaga ta‟sirini tushuntiring.
   
3. 
   Oziq zanjirida vidra (yirtqich hayvon), baliq, qisqichbaqasimonlar va suv o„tlari bor. 2-tartib konsumentlarining biomassasi 440 kg bo„lsa, oziq zanjiridagi barcha komponentlari iste‟mol qilgan oziqning umumiy biomassasini aniqlang.