11-sinf biologiya imtihon savollari javoblari bilet-1

Simbioz
munosabatning
quyidagi turlari mavjud: mutualizm, protokooperatsiya, kommensalizm. 
Mutualizm 
(lotincha «mutus» –
o‘zaro) –
har ikki populatsiya uchun o‘zaro manfa
atli va majburiy
munosabat turi. Bu munosabatlarning buzilishi bir yoki har ikkala populatsiya hayotiy faoliyatini cheklab
qo‘yadi. Mutualizmga ko‘plab misollar keltirish mumkin.
Protokooperatsiya 
–
(yunoncha
–
«protos» –
dastlabki, «cooperatio» –
hamkorlik) har ikki populatsiya hayot faoliyatiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadigan, ikki
tomon ham manfaatdor, lekin majburiy bo‘lmagan, ya’ni har bir populatsiya alohida faoliyat ko‘
rsatishi
mumkin bo‘lgan o‘zaro munosabat turi. Tabiatda shunday baliq turlari borki, ular yirik baliqlar terisini,
jabra va og‘iz bo‘shlig‘ini parazitlardan tozalab beradi. Asalarilar gulli o‘simliklardan o‘ziga oziq (chang,
nektar
) olish davomida o‘simliklarni changlantiradi.
Kommensalizm
(fransuzcha «commensal» –
hamtovoq)
–
birgalikda yashaydigan organizmning biri ushbu munosabatdan foyda oladi, ikkinchisi hech qanday naf
yoki zarar ko‘rmaydigan o‘zaro muno
sabatning bir turi sanaladi. 
2-savolga javob
: 
Energetik funksiya
tirik organizmlarning quyosh energiyasini o‘zlashtirib, uni organik moddalarning
kimyoviy bog‘lar energiyasiga aylantirishi va oziq zanjiri bo‘ylab o‘tkazishida namoyon bo‘ladi. Tirik
modda Yer va koinotni fotosintez jarayoni orqali bog‘laydi. Energetik funksiya tufayli ekotizimlarda 
yo‘qotilgan energiya o‘rnining qoplanishi va biosferada hayot davomiyligi ta’minlanadi. Tirik moddada
to‘plangan e
nergiya hisobiga Yer yuzidagi barcha hayotiy jarayonlar amalga oshiriladi. Energiya qisman
issiqlik ko‘rinishida tarqal sa, qisman qazilma ko‘rinishida to‘planadi (torf, neft, toshko‘mir va h.k).