11-sinf 2022-yil

 
2. Ismoil Somoniy maqbarasi. 
Ismoil Somoniy maqbarasi – Buxoro shahar madaniyat va istiroqat bog'i 
hududida joylashgan ko‘hna me’moriy yodgorlik, Somoniylar davlatining asoschisi 
Ismoil Somoniy va lining avlodlari maqbarasi (taxminan 864–868). Maqbara O‘rta 
Osiyo me’morligi va san’ati tarixidagi dastlabki maqbara!ardan boMib, uning 
tuzilishida qadimiy sugd me’morligining an’analari saqlanib qolgan buyuk 
me’moriy asardir. Ismoil Somoniy maqbarasi loyihasidan tortib, hajmiy 
tuzilishigacha geometrik tartib va qoida asosida yaratilganligi aniqlangan. Yozma 
manbalar va rivoyatlarga kura, maqbarani Ismoil Somoniy otasi qabri ustiga 
qurdirgan. Sharq tomondagi sag‘ana Ismoil Somoniy qabri (849-907) deb taxmin 
etiladi. 
 
3. Mirzo Ulug‘bek hayoti va faoliyati. 
Mirzo (keyinchalik Sulton) Muhammad ibn Shohruh ibn Temur Ulug‘bek 
Ko‘ragon — Temuriylar davlatining hukmdori, Shohruhning o‘g‘li. Buyuk O‘zbek 
astronomi (Yulduzshunos) va matematiki. Mirzo Ulug‘bek o‘n beshinchi asrning 
nobig‘asi, Amir Temurning sevimli nabirasi va Shohrux Mirzoning o‘g‘li bo‘lib, asl 
ismi Muhammad Tarag‘aydir. Yoshligidan uni „Ulug‘bek deya izzat qilishgan va 
yosh shahzoda keyinchalik ayni shu nom bilan mashhur bolgan. Xat-savod, diniy va 
dunyoviy ilmlarning asoslari yosh Muhammad Tarag‘ayga begona emas edi. U 
Buyuk Yulduzbilimchisi va riyozidon bo‘lgan, Qur’on karimni yoddan bilgan. 
Ulug‘bekning onasi Gavharshod begim bo‘lsa ham, Temur saroyida hukm surgan 
an’anaga ko‘ra shahzoda sohibqironning katta xotini Saroymulk xonim tarbiyasiga 
topshiriladi. 3-4 yoshlaridayoq shayx Orif Ozariy unga murabbiy qilib tayinlanadi. 
U yoshgini ko‘pincha o‘rtasharq va hindistonda o’tkazgan bo‘lib Amir Temur 
oiimidan keyin Samarqand ya’ni Koshg‘arli Mahmudga ko‘ra Samizkentda 
yerlashgan. Keyinchalik Otasi Shohrux Mirzo Hirotni o‘z davlatining boshkenti 
tayinlagach, o‘n-olti yoshlik Ulug'bek 1409-yilda Samarqand boshchisi bo‘lib, 
1411-yilda esa Movarounnahr xonliklarining erkin hukumdori bo‘lgan.