11-Ámeliy shÍNÍǴÍw tema: rayonlastirilgan miywe hám rezavor miywe ósimlikleriniń sortlarin xarakteristikasi alma

40- súwret. Almalardıń sortları

Almurt
O`zbekstanda almurttin` jaydari sortlari eki min` jildan artiq waqittan beori egilip kelinedi. Almurttin` tiykarg`i abzallig`i onin` biologiyaliq jaqtan maslasiwi, yag`niy issig`a ha`m qurg`aqshiliqqa, ziyankeslerge shidamlilig`i, uzaq (70 .jil ha`m onnan artiq) jasawi ha`m ko`p o`nim beredi. Almurttin` Evropa sortlari O`zbekstanda XIX a`sir aqiri ha`m XX a`sir baslarinan, yag`niy Tashkent, Samarqantta ha`m O`zbekstannin` basqa qalalari a`tirapinda tovarliq o`nim beretug`in bag`lar payda etiw waqtinan o`stirile baslag`an.
Almurt ushin a`piwayi tog`ay almurti ku`shli sabiwshi esaplansa, pa`s almurttin` sabiwshisi ushin ayvanin` sabiwshilari isletiledi.
Almurttin` 60 qa jaqin tu`ri ha`m 5000 g`a jaqin sorti bar. Miyweshilikte tiykarinan to`mendegi tu`rleri egiledi.
A`piwayi yaki jergilikli almurt (R. Sattushi 2 tiykarinan Evropada, Ukrainada ha`m Orta Aziya ha`mde Kazaxstanda jabayi halda ken` tarkalgan. Tereklerinin` boyi 20 m ge jetedi. 150—300 jil jasaydi. Japirak shig`ariwdan aldin gu`lleydi. Gu`lleri domalaq, miywesi mayda, domalaq, paydalaniw ushin deyarli jaramaydi, tiykarinan qaq qilinadi.
Orta Aziyada o`setug`in almurt sortlari 30—32<sup>r</sup> suwiqqa chidaydi. Almurt taw eteklerindegi suwg`arilatug`in jerlerde jaqsi o`sip, mol o`nim beredi, miywesi sipatli boladi. Evropadan keltirilgen almurt sortlari ku`shli o`setug`in sabiwshilarg`a o`stirilgende 45—55 yyl, pa`s boyli sabiliwshilarg`a, sonnan, behige sapqanta 30—35 jil jasaydi.
O`zbekstanda o`stiriletug`in almurt sortlarinin` qisqasha ta`riypi.
Lastochka jan`a shıg`arılgan erte pisuwli sort. Náli egilgennen keyin 3—5-jili ónimge kiredi. Miywesi maydiń aqiri — iyul baslarinda pisedi. Ortasha salmaǵi 120—150 g, formasi teskari tuxumsimon, aq sari reńde, sirtinda tiniq qizil jollari bar; eti jumsaq, suwli, qishqil bolip, 7 —10 kúnge shekem saklanadi.