11-Mavzu: tog’ jinslari va minerallarning umumiy xususiyatlari mazkur amaliy mashg’ulotning maqsadi

Kislorodli kislotalarning tuzlari. Bunga xar - xil kislotalar.

1. Qorbonat kislota (Qorbonat), 2. Sul’fat kislotalar (Sul’fatlar)
3. Fosfat kislotalar (fosfatlar) tuzi kiradi.
Silikatlarni xam shu katorga kiritish mumkin. Jins xosil qilishda ba’zi karbonatlar va silikatlar katta axamiyatga egadir.

4. 
   Karbonatlar. Karbonatlar limosfera ustki qismida keng tarqalgan bo’lib, oxaktosh, marmar kabi jinslarni tashkil qiladi. Tarkibi jixatdan minerallar karbonat kislota tuzlari xisoblanadi. Bu sinfga kal’tsiy karbonatdan iborat bo’lgan kal’tsiy yoki oxak shpati kiradi. Karbonatlarning xammasi shu bilan xarakatlanadiki, ular kuchsiz 5-10 % xlorid kislotasi ta’sirida ma’lum darajada kaynaydi. Bo’larga asosan quyidagilar kiradi. 1. Kal’tsiy (izvestnoy ginat) 2. Magnezim (magnezal’niy ginat) 3. Sidyerit (jeleznыy ginat), 4. Dolomit, 5. Maloxit, 6. Azurit,
   
5. 
   Sul’fatlar. Sul’fatlar oltingugurt kislotasining tuzidir. Bu sinfdagi minerallarda gips ya’ni suvli kal’tsiy sul’fat cho’kindi jinslarga ko’p uchraydi.
   

Bo’larga asosan quyidagilar kiradi.
1. Angidrit, 2. Gips, 3. Mirabilat, 4. Barit, 5. Alupit

4. 
   Fosfatlar. Fosfatlar fosfat kislota ( )ning mineral tuzlaridir. Bu gruppaga tog’ jinslarini xosil qiluvchi minerallarning apatit va uning xili bulgan fosfarit kiradi. Apatit kal’tsiyning xlor va ftor aralashgan ftorli tuzidir. Fosfaritlar radiol shu’lasimon yoki yashirin krestallik agregat bulib, ko’pincha kum, ba’zan esa kremniy yoki gilsimon massalarga yopishgan xolatda uchraydi. Bo’larga asosan quyidagilar kiradi.
   

1. Anatit, 2. Fosforit

4. 
   Silikatlar. Silikatlar ilgari taxminan kremniy va alyumin kremniyli kislotalarning tuzlari deb xisoblanar edi. Rentgen yordami bilan o’tkazilgan tekshirishlar silikatlarni gruppalarga tugri bulishga imkon beradi. Silikatlar xozir avvalo asosiy tuzilishiga qarab tavsif qilinadi.
   

Silikatlar tuzilishi ularning ximiyaviy tarkibi bilan chambarchas bog’liqdir, shu bilan birga minerallarning butun fizik xossalarini va xatto ma’lum darajada tarkibinini xam aks ettiradi. Bo’larga asosan quyidagilar kiradi.
1. Tal’k, 2. Radamit, 3. Asbest, 4. Lazorit

4.