11-mavzu. Matematikani o`qitishda rivojlantiruvchi ta`lim, tanqidiy tafakkurni rivojlantirish

ta’lim metodikasi real jarayonlarni modellashtirish ko‘nikmasini shakllantirishi;

grafik ko‘nikmalar, tafakkurning obrazli komponentini rivojlantirishi;

o‘quv fanlariaro, ayniqsa mazkur ixtisoslikdagi ta’limda etakchi hisoblangan o‘quv fanlari o‘rtasidagi aloqalarni kuchaytirishga qaratilishi;

amaliy masalalarni echish bo‘yicha majburiy mashg‘ulotlarni olib borishda maxsus turdagi masalalardan foydalanish;

taqribiy metodlardan keng foydalanish va ta’limning algoritmik jihatini kuchaytirishi;

e’tiborni ma’ruza-seminar mashg‘ulotlari tizimiga qaratishi;

amaliy mashg‘ulotlar va laboratoriya ishlari salmog‘ini oshirishi;

o‘quv fanlariaro anjuman va seminarlar o‘tkazishni ko‘zda tutishi lozim.

O‘quvchilar shuni bilishi kerakki, model - bu shunday moddiy yoki fikriy tasavvur qilinadigan ob’ektki, u bilish (o‘rganish) jarayonida haqiqiy ob’ektning o‘rnini bosib, uning mazkur tadqiqot uchun muhim bo‘lgan ba’zi bir o‘ziga xos xususiyatlarini saqlab qoladi. O‘quvchilar shuningdek, modellashtirish bosqichlarini bilishi lozim, ular haqida V.V.Firsov(128) ilk bor so‘z yuritilgan:

1. Rasmiylashtirish bosqichi.

2. Masalani qurilgan matematik model ichida echish.

3. Matematik topshiriq javobini izohlash va uni boshlang‘ich holatiga nisbatan qo‘llash va taqqoslash bosqichi.

Bizning fikrimizcha, darsliklarda va o‘quv qo‘lanmalarida kalkulyatorlardan foydalanish maqsadga muvofiqligi qayd etilishi lozim. SHundagina o‘quvchilarda asta-sekin echimni oxirigacha, ya’ni raqamli natijagacha etkazishga intilish shakllanadi.

Biz topshiriqlar tizimiga o‘zini o‘zi nazorat qilish malakalarini shakllantiruvchi, shuningdek, ma’lumotnoma tusidagi adabiyotlardan, lavha ma’lumotlaridan foydalanishni ko‘zda tutuvchi masalalarni kiritdik. Maktabdagi matematika ta’limi tajribasi shuni ko‘rsatadiki, o‘quvchilarda taqribiy hisoblashlarni amalga oshirish malakalarini shakllantirish bir muncha qiyin kechadi. Ta’limning bu sohasida metodik xatolarni izohlovchi faktlardan biri, bizningcha, natijani taqribiy mo‘ljallash, o‘zini o‘zi nazorat qilish malakalarini shakllantirishga oid topshiriqlarning yo‘qligi bilan izohlanadi.

“Ko‘p yoqli burchaklar” mavzusiga murojaat qilsak, fazoviy figuralar hajmini topishda og‘zaki hisob-kitoblar uchun quyidagi topshiriqlarni taklif etish mumkin. Ayni paytda bunday topshiriqlar quyi sinflarda tegishli mavzularni o‘rganish paytida ko‘rib chiqilishi kerak.

9.5m

11sm

27m 34m

8,5sm 19sm

a) b)

V = 872,1 m³ V = 1776,5sm³

[30·30·10≈9000m³ ] [9·20·10≈1800sm³ ]

1-rasm.
Biz masalalar tizimiga algoritmik malakalarni shakllantirishga ko‘maklashuvchi masalalarni ham kiritdik. Ta’limning algoritmik yo‘naltirilganligi–texnika yo‘nalishidagi akademik litseylarida o‘qish tizimining o‘ziga xos jihatlaridan biridir. Bu g‘oyani bayon qilish bosqichida amalga oshirish mumkin bo‘lsa-da, algoritmik metoddan nazariy materialni o‘zlashtirish bosqichida foydalanish muhim ahamiyatga ega.