11-mavzu. Imloviy va grammatik me’yorlar haqida. Og‘zaki nutq

11-mavzu. Imloviy va grammatik me’yorlar haqida.
Og‘zaki nutq: Mavzuga oid matnni o‘qib tushinish. Matndagi bosh harflar bilan yozilgan so‘zlarning ma’nosini izohlash

YOzma nutq: Imloviy va grammatik meyorlar haqida yozilgan so‘z qismlariga namunalar yozish

Tayanch so‘z va iboralar: morfologik me’yorlar, sintaktik me’yorlar, adabiy til normalari

O‘zbek tilining o‘z tabiati, an’analari, umuman, so‘z yasalishi me’yorlariga uyg‘un bo‘lmaganligi uchun "gazeta" ma’nosida yasalgan kunnoma, "jurnal" ma’nosida yasalgan oynoma, oybitik, "arxiv" ma’nosida yasalgan hujjatasrovxona kabi bir qancha sun’iy yasalmalar lug‘atimizdan joy ololmadi. Tilning so‘z yasalishi me’yorlari juda ham mustahkam bo‘lib, uni sub’ektiv holatda buzish mahol. Bu o‘rinda hech qanday zo‘rlik ish bermaydi.

Nutqning grammatik jihatdan to‘g‘riligi nutq madaniyatida ayricha o‘rin tutadi. To‘g‘rilik degan kommunikativ sifat uchun grammatik to‘g‘rilik asoslarning asosidir. Grammatik to‘g‘rilik esa nutkda grammatik me’yorlarga qatiy amal qilish orqali namoyon bo‘ladi.

O‘zbek adabiy tilining grammatikasi, ya’ni morfologiya va sintaksisi tilshunoslikda nazariy jihatdan anchayin batafsil tadqiq etilgan, tilning morfologik va sintaktik qurilishiga xos qonuniyatlar umumlashtirilgan, deyarli barcha holatlar qoidalashtirilgan. Ular tilshunosligimizdagi ko‘plab ilmiy tadqiqotlar, normativ grammatikalar, o‘zbek tili bo‘yicha umumta’lim va oliy maktablar uchun yaratilgan darsliklar, o‘quv qo‘llanmalarida o‘z aksini topgan. Ana shu asosda o‘zbek tilida so‘z shakllari, qo‘shimchalarning qo‘llanishi, so‘zlarning qo‘shilishi, so‘z birikmalari va gap tuzilishi bilan bog‘liq qoidalarning jami grammatik me’yorlarsifatida e’tirof etilgan.Tabiiyki, grammatik me’yorlar morfologik va sintaktik me’yorlardan tarkib topadi. So‘zlarning morfologik shakli va ularning nutqda qo‘llanishini tartibga soluvchi qoidalar