11-mavzu. Eritmalar haqida ta’limot. Eritmalari muzlash va qaynash harorati. Osmos hodisasi va osmotik bosim reja

Moddalarning erish issiqligi. Moddalar eriganda issiqlik yutiladi yoki ajralib chiqadi. Bir mol modda eriganda yutiladigan yoki ajralib chiqadigan issiqlik miqdori shu moddaning erish issiqligi deb ataladi.

Qattiq moddalarning erish jarayoni ketma-ket ikki bosqichdan iborat bo‘lib, bularning har birida issiqlik effekti sodir bo‘ladi:

Erish jarayonida qattiq moddalarning kristall panjarasi parchalanadi. Buning uchun ma’lum energiya sarf qilish kerak, demak bu jarayonda issiqlik yutiladi (-Q₁).

Erigan modda zarrachalarining erituvchi molekulalari bilan o‘zaro ta’siri (solvatlanish) natijasida issiqlik ajralib chiqadi (+Q₂).

Demak, erish issiqligi Q yuqorida aytib o‘tilgan issiqlik effektlarining yig‘indisidan iborat bo‘ladi.

Q=-Q₁ + Q₂

Erituvchi sifatida suv ishlatilsa gidratlanish deyiladi. Gidratlanish paytida kristall panjaraning buzishga sarflanganidan ko‘ra ko‘proq issiqlik chiqsa, qattiq moddaning erishi ekzotermik jarayon bo‘ladi. Aksincha, agar gidratlanish natijasida chiqqan issiqlik kristall panjarani buzishga sarflangan issiqlikdan kam bo‘lsa, bunday jarayon endotermik jarayon deyiladi.