11-Ma’ruza Mavzu: cho‘zish jarayoni. Bir tekis pilta tayyorlash. Reja

Cho‘zish turlari
Mahsulotni cho‘zib ingichkalash uchun unga ma’lum bir kuch bilan ta’sir etish kerak, bu kuch tolalar o‘rtasidagi ishqalanish va ilashish kuchlarini engishi va bir-biriga nisbatan siljitishi lozim. Agar cho‘zish darajasi juda kichik bo‘lsa, tolalar bir biriga nisbatan siljimaydi, ammo mahsulot bir oz uzayadi, lekin bu uzayish tolalarning to‘g‘irlanishi xisobiga yuz beradi.
Birinchi tur cho‘zish deb tolalarning to‘g‘rilanishi va qisman deformatsiyalanishi natijasida mahsulotning uzayishiga aytiladi.
Ikkinchi tur cho‘zish deb tolalarning bir-biriga nisbatan siljishi natijasida mahsulotning uzayishiga aytiladi.
Cho‘zish usullari. Mahsulotni cho‘zishda mexanik va aerodinamik usullar ishlatiladi. Mexanik usul - cho‘zish asboblarda, aerodinamik usul esa konfuzorlarda, ya’ni tola harakati yo‘nalishida ko‘ndalang kesimi kamayib boruvchi turubkalarda amalga oshiriladi.


Cho‘zish maydonida tolalar xarakatini nazorati
Tolali mahsulot cho‘zish asbobidan o‘tayotganda tolalar eng avval orqa juft tezligida harakatlanadi, so‘ngra old juft tezligiga o‘tadi. Tolalarning bir tezlikdan ikkinchisiga o‘tishi bir onda yuz beradi. Tolalarning qanday harakat qilishi va qaysi joyda bir tezlikdan ikkinchisiga o‘tishi mahsulotning ravonligiga ta’sir etadi. Mahsulot E marta cho‘zilsa ko‘ndalang kesimdagi tolalar soni ham E marta kamayadi. Tolalar o‘rtasidagi siljish E marta ortadi.

Yuqoridagi chizmadan:

Cho‘zish maydonida tolalar nazoratda va nazoratsiz (suzuvchi) harakatda bo‘lib ikki guruhga ajratiladi. Agar tolaning uzunligi ta’minlovchi va cho‘zuvchi juftliklar orasidagi masofaga teng va undan katta bo‘lsa, bunday tolalar nazoratdagi tolalar deb ataladi.
Agar tolaning uzunligi ta’minlovchi va cho‘zuvchi juftliklar orasidagi masofadan kichik bo‘lsa, bunday tolalarga nazoratsiz harakatdagi (suzuvchi) tolalar deb ataladi, chunki ular orqa juftlik ta’siridan chiqgach, oldingi juftlik ta’siriga etguncha ma’lum bir vaqt o‘tib, bu vaqtda suzib harakatlanadi. YA’ni, ular boshqa tolalarga ilashishi hisobiga yo orqa yo oldingi juftlik tezligi bilan harakatlanadi. Bunday harakat o‘zgaruvchan bo‘lib mahsulotni notekis bo‘lishiga olib keladi. SHuning uchun harakati nazoratda bo‘lmagan tolalar miqdorini kamaytirishga katta e’tibor beriladi.