11-Laboratoriya ishi Cho’g’lanma elektr lampaning yorug’lik kuchini va solishtirma quvvatini fotometrik usulda aniqlash Ishning maqsadi

Asbobning tavsifi

Bu ishda qo’llanadigan optik taglik, uzunligi 2-4 metr bo’lgan metall trubalardan yasalgan bo’lib, uning ustiga siljitgichlar o’rnatiladi. Ularning ko’rsatkichlari (strelkalari) bo’lib, taglikdagi millimetrli shkaladan hisob olishga imkon beradi.

Manbalarning yorug’lik kuchini solishtirish uchun Lyummer-Brodxun fotometri ishlatiladi. Uning optik sxemasi 3-rasmda keltirilgan. Solishtirishi kerak bo’lgan L₁ va L₂ manbalardan chiquvchi yorug’lik P sochuvchi gips plastinkadan qaytib, Z₁ va Z₂ ko’zgularga tushadi.

Ko’zgulardan qaytgan ikki yorug’lik dastasi bir xil sindirish ko’rsatkichli bir-biriga yopishtirilgan ikki prizmaning P da va abc yoqlarga tushadi. Bu prizmalar fotometrning asosiy qismini tashkil etadi. P da prizmaning ab gipotenuzaning faqat o’rta qismi tekis qoldirilib qirra tomonlari qirqilgan. Juda yaxshilab tekislangan o’rta qismi esa ikkinchi prizmaning yaxshilab tekislangan gipotenuza yog’iga jipslashtirib mahkamlangan. Bu yerda optik kontakt hosil qilinganligi tufayli ikki prizma bir butundek yorug’likni o’tkazadi. Shuning uchun S₁ nurning o’rta qismi prizmalardan to’gri o’tib ko’rish trubasiga tushadi. S₂ nurning chetki qismlari abc prizmaning gipotenuza tomonidan qaytib ko’rish trubasiga tushadi, o’rta qismi esa to’gri o’tib ketib, ko’rish maydoniga tushmaydi.

Shunday qilib, kuzatuvchi ko’rish maydonining o’rta qismida manbadan kelayotgan nurni, chetida esa manbadan kelayotgan (halqa rasmida) nurni ko’radi. Agar ko’rish trubasining okulyari abc prizmaning ab yoqi tasviriga to’g’rilangan bo’lsa, umumiy holda ko’rish maydonida yorug’lik manbalarining joylashishiga qarab, yorug’ halqa ichida xira doira yoki xira halqa ichida yorug’ doirani ko’ramiz. Agar P plastinka bir xil yoritilgan bo’lsa, ko’rish maydoni bir tekis yoritilgan bo’ladi. Yangi fotometrlarning ko’pchiligida P plastinkadan qaytgan nurlar yo’liga rangli filtrlar yoki oq sutsimon shisha qoyiladi. Rangli filtrlar L₁ va L₂ manbalarning spektral tarkibi turlicha bo’lganda bir xil to’lqin uzunligi sohasini ajratib olib solishtirish uchun xizmat qiladi. Oq filtrlar esa ikki manbaning integral nurlanishini solishtirish uchun ishlatiladi.