11-Laboratoriya ishi Cho’g’lanma elektr lampaning yorug’lik kuchini va solishtirma quvvatini fotometrik usulda aniqlash Ishning maqsadi

Ishni bajarish tartibi

Yorug’likning turli manbalarini taqqoslaganda kuzatuvchining ko’zi bir-biriga yonma-yon turgan ikki sirtning bir xil yoki har xil yoritilganligini osongina payqash mumkin, ammo birining ikkinchisidan necha marta ortiq yoritilganligini bila olmaydi. Binobarin, ikki yorug’lik manbaini taqqoslashda ishlatiladigan asboblar – fotometrlar shunday tuzilganki, bunda ko’zning roli taqqoslanayotgan manbalar yoritilayotgan ikki yonma-yon turgan sirtning bir xil yoki har xil yoritilganligini aniqlashdan iborat (3-rasm).

3-rasm. Ikki yorug’lik manbaini taqqoslashda ishlatiladigan

asboblar – fotometrlar
Yorug’lik nuqtaviy manbadan sirtga tushayotgan shu sirtning yoritilganligi E =I/r² bo’lib, bunda I – manbaning yorug’lik kuchi, r – manba bilan sirt orasidagi masofa. Agar birinchi manbaning yorug’lik kuchi I₁ va undan fotometrgacha bo’lgan masofa r₁, ikkinchi manbaning yorug’lik kuchi I₂ va undan fotometrgacha bo’lgan masofa r₂ bo’lib, fotometr ko’rish maydonining ikki qismi ham teng yoritilgan bo’lsa, ya’ni E₁ = E₂ bo’lsa,
уоki (15)
demak manbalardan birining yorug’lik kuchi I₁ ma’lum bo’lsa, r₁ va r₂ masofalarni o’lchab, ikkinchi manbaning yorug’lik kuchini topish mumkin.

Tajriba shuni ko’rsatadiki yorug’lik manbalari nuqtaviy bo’lmaganda ular atrofida yorug’lik kuchining taqsimlanishi har xil yo’nalishda har xil bo’ladi, ya’ni manbaning aylanish burchagi funksiyasi bo’ladi. Yorug’lik kuchining manba atrofida anizotropik taqsimlanishini grafik usulda ko’rsatish mumkin. Buning uchun kordinata boshidan chiquvchi radius vektorga tekshirilayotgan manbadan istalgan yo’nalishda tarqalayotgan yorug’lik kuchiga tegishli kesmani ajratamiz. Hamma yo’nalishlarda ajratilgan kesmalarning uchlarini birlashtirsak, egri chiziq manba atrofida yorug’lik kuchining taqsimlanish grafigi vujudga keladi (4-rasm).

4-rasm. egri chiziq manba atrofida yorug’lik

kuchining taqsimlanish grafigi