11 – Мавзу Фалсафа категориялари

АСОСИЙ ОНТОЛОГИК КАТЕГОРИЯЛАР

• Воқелик – бу бўлиб ўтган, содир бўлган реал нарса-ҳодисанинг мавжудлигидир.

• Имконият – бу ҳали мавжуд бўлмаган, лекин бўлиши, рўй бериши мумкин бўлган нарса - ҳодиса

• АСОСИЙ ОНТОЛОГИК КАТЕГОРИЯЛАР
• (имкониятлик – воқелик)

• Имконият ва воқеликнинг характеристкаси
• Имконият амалга ошгач, воқеликка айланади. Бунда:
• Воқелик – амалга ошувчи имконийлик;
• Имконият – потенциал (имкониятдаги) воқелик.
• Имконият реал мавжуд, лекин хусусият сифатида нрсаларнинг тегишли шароитларида
• бошқа бир нарсалардан келиб чиқиши ёки бошқача айтганда, сифатий ҳолат.

• Бирлик – нарса, ҳодиса, жараённинг такрорланмас томонлари, белги ва хусусиятлари

• Умумийлик – нарса, ҳодиса, жараённинг такрорланувчи томонлари, хусусият ва белгилари

• АСОСИЙ ОНТОЛОГИК КАТЕГОРИЯЛАР
• (бирлик - умумийлик)

• Бирлик ва умумийликнинг характеристкаси (тавсифи)
• Умумийлик категорияси қонун категоряси билан боғлиқ
• Умумийлик зарурийлик билан чамбарачс боғлиқ
• Умумийлик моҳият категоряиси билан боғлиқ
• Бирлик категорияси тасодифийлик ва ҳодиса категориялари билан чамбарчас боғлиқ

• МАЗМУН ВА ШАКЛ

• Оламдаги турли нарса,
• ҳодиса ва жараёнларнинг
• диалектикасини ўрганишда,
• улар ўртасидаги алоқа ва
• муносабатларни билишда
• муҳим ўрин тутадига
• категориялардир. Мазмун
• муайян нарса, ҳодиса,
• жараёнларнинг ўзига хос
• сифати, хусусиятлари,
• муҳим белгилари, элемент-
• ларининг йиғиндисини англат-
• са, шакл мазмуннинг мав-
• жудлик усули, нарса ва
• ҳодисаларнинг ички ҳамда
• ташқи тузилишини ифода
• этади.

• Масалан, нарса ва
• жисмнинг мазмуни
• моддийлиги ва
• ҳаракатда эканли-
• гидадир. Худди шун-
• дай, атомнинг маз-
• муни унинг тарки-
• бидаги 30 дан ор-
• тиқ манфий, мус-
• бат ва ноль зарядли
• элементар зарралар,
• уларнинг резонанс-
• лари, электрон май-
• дон кабиларнинг
• шунчаки механик
• бирлигидангина
• иборат эмас.

• Айни пайтда, уларнинг ҳара-
• кати муайян майдонлар
• орқали бир-бирига таъсир ва
• акс таъсир кўрсатишини
• ҳам билдиради. Атомнинг
• шакли унинг таркибига ки-
• рувчи элементар зарралар-
• нинг жойланиш тартиби, зар-
• ралар ва майдон орасидаги
• муносабат асосида юзага
• келувчи алоқалар, боғла-
• нишнинг хусусияти билан
• белгиланади. Шунингдек,
• ҳар қандай бадиий асар-
• нинг мазмуни унда акс эт-
• тирилган воқеа орқали ғоя
• ва образлар тизимини бил-
• дирса, шакли шу асарнинг
• тузилиши, тили ҳамда ҳикоя,
• роман ва шу кабилар тарзи-
• да ифодаланади.

•