11- маъруза Мавзу: Миқдорий тахлил натижаларини математик усулда ишлаб чиқиш. Ўртача қийматнинг ишонч чегарасини хисоблаш

Абсолют хатоликни назорат намунаси натижасига нисбатан ҳисобланган фоиз миқдори нисбий хатолик дейилади. Нис = Абс ∙ 100 / Наз 3.Миқдорий тахлил хатолик сабаблари ва уларни йўқотиш чоралари. Ўлчаш хатолари. Ҳар қандай ўлчов асбоби ўзига хос аниқликга эга. Масалан, аналитик тарозида масса 0,0002 г. аниқликда тортилса, пипетка, бюретка, цилиндр ва ўлчов колбалар аниқлиги 0,1 см3 дан 0,01 см3 гача бўлиши мумкин. Масалан, аналитик тарозида тортиладиган намуна массаси 0,1 г дан кам бўлса, тарози аниқлигидан келиб чиққан хатолик сезиларли бўлади. Эритма хажми бюреткада ўлчанганда унинг аниқлиги 1 томчи эритма хажми 0,04 см3 билан белгиланишини ёдда тутмоқлик керак.

Кимёвий хатолик – кимёвий реакцияни охиргача тўлиқ бормаслиги сабабли келиб чиқади.. Турли хатоликларни камайтириш мақсадида ўлчов уч бор такрорланади ва стандарт эритма билан бир хил шароитда ўлчаб солиштирилади. Хатоликни йўқотишни яна бир йўли назорат ўлчови билан бир қаторда пуч тажриба ўтказишдир. Масалан: эриган моддага нурни ютилиш миқдори (оптик зичликни) ўлчаш учун фотоколориметр асбобига эритма қуйилган кювета (стаканча)ни айнан иккинчисига, пуч тажриба сифатида, эритувчи қуйилиб эритмани оптик зичлиги эритувчиникига нисбатан ўлчанади.

4. Тахлил натижаларини ўртача қийматдан статистик четланишларини ҳисобга олиш.

• Тахлил натижалари математик статистик усуллар ёрдамида хисобланади. Ўлчанган қийматлар асосида арифметик ўртача қиймат олинади.
• Хўр = Х1 +Х2 +Х3 + …….. Хп / п
• п – параллел аниқлашлар сони.
• Параллел тажрибалар сони қанча кўп бўлса, тахлил натижаси шунча аниқ бўлади. Параллел тажрибалар сонига кўра олинган натижаларни тақсимотини чўққисимон эгриликда кўриш мумкин.(Гаус тақсимоти).
• Бу эгрилик олинган ўртача қийматнинг хақиқий қийматга яқинлигини кўрсатади.

Олинган натижаларни Х1 – Xп абцисса ўқига ва бу натижаларни такрорланиш сони ордината ўқига қўйилади.

Масалан: NH4CI масса улушини аниқлашда қуйидаги натижалар 98,75%; 98,85%; 99,88%; 99,90%; 98,80% олинди. Улар қуйидаги жадвалда кўрсатилган тартибда математик статистика усулида ишлаб чиқилади.

N	Sn % NH4CI	S %ўр	S %ўр - Sn	S2	∑ S2
1	2	3	4	5	6
1	98,75	99,24	+0,49	0,240	1,432
2	98,85		+0,39	0,152
3	99,88		-0,64	0,410
4	99,90		-0,66	0,436
5	98,80		+0,44	0,194