100 йиллигига бағишланади Муминов Н. Г

С
- 
муайян вариант бўйича ишлаб чиқарилган маҳсулот 
таннархи; 
Ен
- 
капитал маблағлар самарадорлигининг норматив 
коэффициенти; 
К
- 
бир йўла солинадиган капитал маблағларнинг йиғиндиси. 
Иқтисодиѐтда янги техника, ихтиролар ва рационализаторлик 
таклифларидан 
фойдаланишнинг 
иқтисодий 
самарадорлигини 
белгилаш методикасида самарадорликнинг норматив коэффициенти 
иқтисодиѐтнинг ҳамма тармоқлари учун 
0,15 
га тенг қилиб олинган. 
Келтирилган харажатларни аниқлаш эски техника ўрнига 
янгисини яратиш ва қўллаш натижасида ҳосил бўладиган иқтисодий 
самарани баҳолашга иқтисодиѐт нуқтаи назаридан ѐндашишни тақозо 
этади. 
Йиллик иқтисодий самара - бу янги техника, технология ва 
прогрессив маҳсулот турларининг, меҳнат ва ишлаб чиқаришни 
ташкил этишнинг иқтисодий самарадорлигини таҳлил этиш ва 
баҳолашда қўлланиладиган муҳим кўрсаткичлардан биридир. Бу 
кўрсаткич қиѐс қилинадиган вариантлар бўйича сарфланган 
харажатлар тўғрисидаги маълумотлар асосида қуйидаги формула 
ѐрдамида ҳисоблаб чиқилади: 
Й = Т
1
+ Ен ∗ К
1
− (Т
2
+ Ен ∗ К
2
) ∗ А
2
 
Бу ерда 
Й
- 
йиллик тежам; 
Т
1
- 
янги техника бўйича тадбирлар жорий қилингунгача бўлган 
маҳсулот ѐки иш бирлигининг таннархи (сўм ҳисобида); 
Т
2
-
шунинг ўзи, тадбирлар жорий қилингандан сўнг (сўм 
ҳисобида); 
К
1
-
тадбирлар жорий қилингунгача маҳсулот бирлигига 
сарфланган капитал маблағлар миқдори; 
К
2
 -
шунинг ўзи, тадбирлар амалга оширилгандан сўнг; 
А
- 
янги 
тадбирлар 
амалга 
оширилгандан 
бошлаб 
тайѐрланадиган йиллик маҳсулот ѐки ишларнинг натура бирлиги. 
Ен
- 
капитал харажатларнинг нормадаги қиѐсий самарадорлиги 
коэффициенти. 
У янги капитал қўйилмаларнинг минимал даражадаги иқтисодий 
самарадорлигини ҳамда бир сўмлик капитал қўйилма бир йилда 
маҳсулот таннархини неча тийинга камайтира олишни билдиради. 
Масалан, 
саноат 
тармоғи 
учун 
белгиланган 
самарадорлик 

---

124 
коэффициенти нормаси 0,15 бўлса, бу шу тармоқда ҳар бир сўм 
капитал қўйилмалар маҳсулот таннархининг пасайиши ҳисобига энг 
ками билан 15 тийинлик тежам, фойда бериши зарур. Самарадорлик 
коэффициенти "0"дан "1"га қанча тез интилса, самарадорлик шунча 
юқори, харажатларнинг режа қопланиш муддати эса шунча қисқа 
бўлади. 
Ишлаб чиқаришнинг самарадорлик даражаси хилма-хил, бир-
бирига боғлиқ бўлган омиллар таъсирида ташкил топади ва 
шаклланади. Ҳар бир комплекс, тармоқ ва корхона учун унинг техник-
иқтисодий хусусияти сабабли самарадорликни оширишнинг ўзига хос 
омиллари мавжуд.