100 йиллигига бағишланади Муминов Н. Г

Ка 

 
Мсм 

 
Ай.қ, 
Бунда: 
Мсм
– сотилган маҳслуот миқдори, сўм ҳисобида; 
Ай.қ.
– айланма маблағларнинг ўртача йиллик қолдиғи, сўм 

---

203 
ҳисобида. 
Айлана маблағларнинг 1 та айланиш даврини қуйидаги формула 
билан ҳисоблаш мумкин: 
Ад 

 
(А й.қ*360) 

 
Мсм 
Айланма 
маблағларнинг 
айланиш 
даврини 
ҳисоблашни 
осонлаштириш учун йилдаги кунлар сонини 360 кун, квартални 90 кун, 
ойликни 30 кун деб қабул қилинган. 
Қисқача хулосалар 
1. 
Саноат ишлаб чиқаришида асосий фондлар билан бир 
вақтнинг ўзида меҳнат буюмлари ҳам ҳаракатда бўлади. Шу сабабли 
уларни айланма фондлар деб атайдилар. Айланма фондларнинг 
ашѐвий мазмунини асосий ва ѐрдамчи материаллар, тугалланмаган 
ишлаб чиқариш, ярим фабрикатлар, эҳтиѐт қисмлар, кам баҳоли 
ҳамда тез тўзийдиган буюм ва инвентарлар, турли идишлар (таралар) 
ташкил этади. Айланма фондларга тайѐр маҳсулот, йўлдаги маҳсулот 
ва ҳисобдаги пуллар ҳам киради.
2. 
Айланма фондлардан фойдаланишни яхшилаш мавжуд 
хомашѐ ва материаллар билан ишлаб чиқариш кўламини юқори 
даражага кўтариш, тармоқлар ўртасида юқори тежамли нисбатларни 
(пропорцияларни) белгилаш, ижтимоий меҳнат унумдорлигини 
ошириш ва маҳсулот таннархини пасайтиришга имкон яратади. Ишлаб 
чиқаришни эркинлаштириш ва ислоҳотларни чуқурлаштириш хомашѐ 
ва материаллардан, ѐқилғи ва электроэнергетикадан оқилона 
фойдаланишни талаб этади. 
3. 
Моддий ресурсларни тежаш мақсадида кўп омиллардан 
фойдаланиш мумкин. Ресурсларни тежашнинг асосий ишлаб чиқариш 
– техник омилларига ишлаб чиқаришнинг техник даражасини узлуксиз 
ошириш, технологик жараѐнларни мукаммаллаштириш, ишлаб 
чиқаришни ташкил этиш ва бошқаришни яхшилаш, тежамкорликни 
рағбатлантирувчи дастак ва стимуллардан кенг фойдаланиш киради. 
4. 
Айланма маблағларнинг айланишини тезлаштириш жуда 
катта иқтисодий аҳамиятга эга. Чунки у пул маблағларини бўшатишга 
имконият яратади. 
5. 
Айланма маблағларнинг айланишини тезлаштиришнинг 
асосий йўллари қуйидагилардан иборат: 
-
ишлаб чиқариш циклининг давомийлигини, узоқлигини 
қисқартириш; 
-
нормативдан ташқари, ва ошиқча заҳираларни йўқотиш; 
-
тайѐр маҳсулотларни сотишни тезлаштириш ва ҳ.к.