10 - Tema : Gaz kánlerin isletiw rejimleri.
Joba :
1. Gaz kánlerin isletiwdiń ayrıqsha qásiyetleri
2. Gaz uyımın isletiw rejimin anıqlaw (belgilew)
3. Gaz uyımlerin optimal isletiwdiń tiykarǵı máseleleri
1.
Gaz kánlerin isletiwdiń ayrıqsha qásiyetleri
Gaz kánlerin isletiwdiń ayriqsha tárepi gazdıń fizikalıq qásiyetleri neft
qásiyetlerinen parıqlanıwında bolıp tabıladı: jabısqaqlıq hám tıǵızlıqtıń
talay
tómenligi hám joqarı tıǵızlıqqa iye ekenligi, sonıń menen birge gaz ónim sapası
menen de parıq etedi. Sol sebepli gaz kánlerin isletiwdi proektlestiriw neft kánlerin
isletiwdi proektlestiriwden túpten parıq etedi.
Gaz uyımların isletiw sisteması
degende qatlamdaǵı, qudıqtaǵı hám gaz
jiynaw sistemasındaǵı gazdıń háreketleniw procesin basqarıw túsiniledi.
Bunda
isletiw sistemasına gazlılıq maydanı boylap zárúr isletiw qudıqları, olardı isletiwge
tártibi menen kirgiziw, uyqas túrde gaz jıynaw sistemalarınıń, qudıq hám
imaratlardıń texnologiyalıq islew rejimi kiredi.
Bunda qudıqlardı isletiwdiń túrli dárejeleri ushın máseleler
yechiladi,
yaǵnıy jıllar boyınsha gaz tabıwdıń bir qatar variantlar jobası ushın ámelge
asıriladı. Gaz uyımlerin isletiwdiń túrli dárejelerinde texnikalıq-ekonomikalıq
kórsetkishler joybarlaw menen shuǵıllanatuǵın kárxanalar ushın xalıq xojalıǵı
natiyjeliliginen kelip shıǵıp gaz tabıw jobalardı anıqlawǵa járdem beredi.
Jańa gaz kánin isletiwdiń ayriqshalıǵı qatlam - qudıq - gaz trubası -
tutınıwshı sistemalarınıń úzliksiz baylanısına tiykarlanǵan.
Gazdıń fizikalıq qásiyetlerin gazodinamik esaplarda inabatqa alıw kerek.
Suyıqlıq hám gazlardıń qatlamda háreketleniwi filtratsiya nızamlıqlarına
boysınadı. Gaz jabısqaqlıǵınıń tómenligi sebep, ol qatlamda joqarı jıldamlıqqa iye.
Sol sebepli gaz qatlamlarınan joqarı gaz berealıwshańlıqqa erisiledi. Eger
qatlamlar bir-birinen ajratılmaǵan bolsa, ol halda barlıq gazdı bir qudıqlar tórinen
alıw múmkin. Biraq qudıqlardıń basımǵa qarsı islewi texnikalıq násázlikler hám
tez-tez ushırasıp turıwshı kollektorlardıń tómen bekkemliligi, sonıń
menen birge
qudıqlardıń shegaralanǵan ótkezgishlik qásiyeti sebepli kánde bir emes bir qansha
qudıqlar burǵılawǵa májbúr etedi.
Baslanǵısh qatlam basımı joqarı bolǵan iri gaz kánin isletiw procesin
2 basqıshqa ajratılsa boladı.
Birinshi basqıshda, yaǵnıy qatlam basımı magistral gaz trubası basında talap
etiletuǵın basımnan joqarı bolsa, gazdı qatlam energiyası esabına uzaq aralıqlarǵa
transport qılıw múmkin. Bunda qudıq tubidagi basım qudıq denesi boylap hám
kándegi gaz trubalarında basım tómenlewi esabına gaz trubaları bası daǵı
basımnan parıq etedi.
Ekinshi basqıshda, yaǵnıy qatlam basımı magistral gaz trubası basında talap
etiletuǵın basımnan tómen bolsa, bas kompressor stansiyası qurıladı hám ol
konnning tamamlanılıwına shekem xızmet etedi.
Uzaq múddet dawamında gazǵa bolǵan talap artpaqtasınıń nátiyjeli rejesine
baylanıslı túrde tabıwdıń turaqlı yamasa o'suvchi dárejesin saqlap turıw múmkin.
Gaz rezervlari azaya barǵan sayın qatlam basımı túsip baradı hám tabıwdı
belgilengen dárejede tek ǵana jańa qudıqlardı jumısqa túsiriw menen ustap turıw
múmkin.
Isletiwdiń aqırlarında belgilengen dárejede ónim alıwdı ustap turıw tek ǵana
qudıqlar sanın asırıw arqalı ámelge asırıw múmkin, biraq bul nátiyjeli
bolmawi
múmkin. Uyım isletiwdiń juwmaqlanıw rejimine ótedi, bul process qatlam basımı
qudıqtaǵı gaz ústini salmaǵı sebepli payda bolatuǵın basımǵa jaqınlashgunga
shekem dawam etedi. Keyininen kán isletiwden to'xatiladi hám gaz tek ǵana
jergilikli mútajlikti támiyinlew ushın qollanıladı.
Gaz qudıqları sanı túrli dáwirlerde túrlishe bolıwı, biraq tabıwdıń
belgilengen joybarın támiyinlew ushın jetkilikli bolıwı, gaz qudıqları eń minimal
sanı menen belgilengen ulıwma tabıwǵa eriwi maqsetke muwapıq. Bunnan kórinip
turıptı, olda, gaz kánlerin isletiwde tabıwdıń múmkinshilik dárejesinde joqarı depit
menen qudıqlardı islewi ushın ushın qolay sharayat jaratıw kerek.
Eger qıdırıw qudıqlar sanı gaz konini isletiw ushın kerek bolǵan minimal
dárejedegi qudıqlar sanınan asıp ketsa, ol halda artıqsha qudıqlardı
isletiw
maqsetke muwapıq emes. Olardı waqtınshalıq jabıw yamasa basqa jıyeklerge
ótkeriw kerek.
Joqarı depitga qatlamda basımdıń minimal sarpı, qudıq tubi zonası hám
qudıq stvolida alıw múmkin. Qudıq tubi zonası qatlam daǵı basım sarpın kemeytiw
ushın qatlamdı o'qli hám o'qsiz perforatsiya yamasa torpedalash járdeminde ashıw,
qudıq tubi zonasın gili eritpe hám cement qaldıqlarınan tazalaw, qatlamdı xlorid
kislota hám plavikli kislota qospası
menen qayta islew, qatlamdı gidravlik jarıq
jumısların ámelge asırıw kerek.
Qatlam hám qudıq tubi zonasındaǵı basım joǵatılıwı qanshellilik kem bolsa,
ózgermeytuǵın depressiyada qudıq depiti sonshalıq joqarı boladı.
Qudıq minimal depressiya menen isletilingende qudıq tubi hám qatlam tag
suwi eliriwi aldın alıw múmkin.
Qısılǵan gazdıń qatlam energiyasın ratsional túrde isletiw kerek. Qudıq
konstruksiyası, qudıq diametri hám fantan trubaları diametri (eger zárúriyat bolsa ),
qudıqtı isletiwde minimal energiya sarpın támiyinlewi kerek.
Gaz kánlerin de tap neft kánleri sıyaqlı kompleks proektlestiriw kerek. Bul
joybar kánniń geologik úyrenilganligi, gazodinamik esap -kitaplar, texnologiyalıq
hám ekonomikalıq analizlerden kelip shıqqan halda ámelge asırıw kerek.
