10-mavzu: Qadimgi Sharq va Osiyoda adabiyot yodgorliklarida nutq buzilishlari haqidagi dastlabki ma’lumotlar. Reja

3. О‘rta Osiyo
. Buyuk mutafakkir, tabib falsafa fanining bilimdoni Ibn 
Sino (980-1037 y. ) turli Fan soxalarida mehnat qilganlar. Ibn Sinoning “Qadimgi 
dunyo tibbiyot bilimlari majmui” tib qonunlari”ni (1020 y.) yozilishi aloxida о„rin 
tutadi. “Tib qonunlar” Yevropada 30 marta chop etilgandir.
“Tib qonunlari” 5 ta kitobni о„z ichiga oladi. ”Tib qonunlari” ning 3 chi 
kitobida nutq buzilishlari va ularni bartaraf etish usullari haqida ma‟lumotlar 
berilgan. 
Ibn Sino inson nutqiy a‟zolarining tuzilishi yoki faoliyati nuqsonliklarini 
sababi deb ularni namlikning kо„payshi deb tushuntiradi. 
“Tilning xaddan tashqari katta bо„lishi unda qon yoki safroning 
kshpligidir” deb ta‟kidlaydi. 
Ibn Sino nutq bо„zilishlarini sababini kо„rsatish bilan birga, ularni bartaraf 
etish yо„llarini ham aytib о„tadi. 
Ibn Sinoning duduqlanish sababi va bartaraf etish haqidagi fikrlari ham 
о„ziga xosdir. Nutq buzilishlari ayrim hollarda hiqildoq mushaklarini tortilishi yoki 
bо„shashuvi asosida kelib chiqadi. Bunda kishi tovushlarni talaffuz qilishga 
qiynaladi va mushaklarni xarakatlantirish uchun zо„r berib harakat qiladi, ammo 
bu xarakatlar zoye ketadi va mushaklar inson amriga bо„ysunmaydi. Bunda kishi 
chuqur nafas olib,sо„ng gapirishga xarakat qilishi kerak, chunki nafas olganda til 
bо„shaydi kishi sekin shoshilmasdan gapirishi kerak. Kishi bu holatga kо„nikma 
hosil qilgandan sо„ng erkin gapiradi. 
Yuqoridagi bayon etilgan ma‟lumotlardan xulosa qilib, qо„yidagilarni 
keltirish mumkin. 

---

1.Insonlar qadimgi davrlardan boshlab nutq nuqsonliklariga о„z 
diqqatlarini qaratganlar. Nutqiy buzilishlarni yuridik-huquqiy maqsadda va 
oldindan targ„ibot qilish uchun boshqa nuqsonlardan farqlashga uringanlar. 
2.Asrimizgacha bо„lgan 5 asrdan boshlab nutq buzilishlari sabablari, 
differensatsiyasi, bartaraf etish yо„llari faqat tibbiyotga oid adabiyotlarda yoritilgan 
(Gippograt, Arastu, Sels, Galen,Ibn Sino ). 
3.Qadimgi Sharq pedagogik adabiyotida nutqiy buzilishlar haqida 
ma‟lumot deyarli berilmagan. Plutarx va Kvintilman о„z asarlarida bolalarni 
tarbiyalashda bolalar va ularning egalari tо„g„ri va ravon gapirishlari lavozimligini 
о„qtirib о„tganlar. 
Bu adabiyotlarda nutqiy buzilishlarni aniqlovchi va bartaraf etuvchi usullar 
haqida ma‟lumotlar keltirilmagan. 
4. Logapediya fan sifatida о„z predmeti, maqsadi,nutqiy buzilishlar 
sababini aniqlovchi va bartaraf etuvchi usullarini majmuiga ega bо„lib,bu fanning 
tarixi insonlar jamiyatini rivojlanishining eng qadimgi ildizlariga borib yetadi.