10-mavzu: Qadimgi Sharq va Osiyoda adabiyot yodgorliklarida nutq
buzilishlari haqidagi dastlabki ma’lumotlar.
Reja:
1. Qadimgi dunyo Misr, Xindiston va Xitoyda nutq buzilishlari haqidagigi
qarashlar.
Qadimgi Yunonistonda qadimgi tibbiyotga oid yozma yodgorliklarida nutq
buzilishlari haqidagi birinchi ma‟lumotlar.
2. Qadimgi Ruminiya olimlarining ishlarida
nutq buzilishlari haqidagi
ma‟lumotlar.
3. О„rta Osiyoning buyuk mutafakkirlari, falsafa fanining bilimdoni Ibn
Sinoning nutq buzilishlari haqidagi fikrlari.
Adabiyotlar:
1.
Beller K.P., Sovak M.”Logopediya” Moskva 1981 yil.
2.
Bogmolova A.I. “Narusheniya proiznosheniya u detey”.Moskva
Prosvesheniye.
3.
L.Mо„minova, M.Ayupova “Logopediya”-Toshkent “О„qituvchi”
1997 yil
4.
Yermakova I.I. «Korreksiya rechi pri rinolalii u detey i podrostkov»
Moskva .1984 yil.
1.
Qadimgi Sharq xalqlari kо„pgina yozma yodgorliklar, shu davr xalqlari
dunyoqarashi ilmiy, hayotiy tajribalari haqida arxologik materiallar qoldirganlar.
Misr. Qadimgi Misr madaniyati jahon madaniyati tarixida о„chmas iz
qoldirgandir.
Qadimgi misrliklar matematika, astronomiya, jо„g„rofiya bilimlari
bilan birgalikda tibbiyot bilimlarini ham puxta о„rganganlar.
Misrda davolash usullari eramizgacha bо„lgan 4000 yildan boshlab
qо„llanib kelingandir. Asrimizdan 2000 yil ilgari kо„pchilik tibbiy mutaxasislar
shakllangan bо„lib, bular, ehrom va budaparaslar tibbiyoti.
Kasallik sabablari
tushunchasi diniy e‟tiqod tushunchasi bilan bog„liq edi. Kasallik – shaytoniy yovuz
kuchlarning ta‟siri yoki xudoning irodasi deb tushuniladi.
Qadimgi Misrda yerning tо„rt tarkibiy qismi, suv, havo, olov, haqidagi
tushunchalar mavjud edi. Yuqorida tushunchalardan kelib chiqib, odam organizmi,
uning sog„lig„i va kasalligini belgilovchi suyuqliklar:qon,safro, sariq va qola о„t
farqlanadi.
Xindiston Qadimgi xindularning yirik ilohiy adabiyoti “Vedi”bо„lib,
“Ayurverda” uning bir bо„lagidir. “Ayuverda”ning lug„aviy ma‟nosi uzoq umrlik
degan ma‟noni anglatadi.
Qadimgi xindularning “Ayurverda”sida aytilishida, tibbiyot dinning bir
bо„lagidir.Taxmin qilinishicha “Ayurverda” misr
ehromlari bilan bir vaqtda
yaratilgandir. Bu risola 6 qismdan iborat.Qisimlardan birida “Quyon lab” va “bо„ri
panja” kabi nuqsonlarni jarohlik yо„li bilan davolash haqida gapirib о„tilgan.
Xitoy. Xitoy adabiyotlarini о„rganishda, qadimgi xitoy tibbiyotini
о„rgangan rus olimi P.Y.Pyasetskiy ishlarini uchratish mumkin. P.Y.Pyasetskiy:
“tug„ma nuqsonlarni kо„pchiligini “quyon lab” nuqsonini tashkil qiladi, degan
fikrni bildiradi.
2. Qadimgi Sharq tarixi kо„p sonli va turli xalqlar- elatlar rivojlanishi,
shuningdek, yangi asrgacha bо„lgan bir necha ming yillik tarixni uz ichiga oladi.
Qadimgi Sharq xalqlari (Mavorounnahr, Misr,
Xindiston, Xitoy, Qadimgi
Yunoniston va Rim) kо„plab yozma yodgorliklar qoldirganlar. Bu yodgorliklar
arxeologik materiallar bilan birgalikda о„sh davra kishilari dunyoqarashi, bilimi,
kundalik turmush haqida ma‟lumotlar beradi.
Qadimgi Yunaniston madaniy yodgorliklaridan piramida va papiruslardagi
yozuvlar xisoblanadi. Qadimgi tibbiyotga oid yozma yodgorliklardan birida, ya‟ni
Edvin Smit tomonidan yaratilgan yodgorlikda jismoniy jaroxat bilan bog„liq
bо„lgan nutq buzilishi haqidagi dastlabki ma‟lumotlar berilgan.
Qadimgi Hindulardan qolgan muqaddas adabiyotlarda, ya‟ni “Veda”
kitobida “Ayurveda”lar alohida о„ringa egalar. Ayurvedaning lug„viy ma‟nosi
“Uzoq umr” degan ma‟noni anglatadi. Taxmin qilinishiga “Ayurveda”ning yozilish
davri Misr ehromlarini qurilish davriga tug„ri kelar ekan. Bu risola 6
qismdan
tashkil topgandir. Bu qismlarning birida tanglay va lab yoriqlarini bartaraf qilish va
ikkita plastik operatsiyalar - labiorophia haqida batafsil ma‟lumotlar berilgan. Bu
bо„lim quyidagi sо„zlar bilan yakunlanadi. “Burun va labin qayta tiklay olgan,
ya‟ni gо„dakning biror bir yerida yetishmagan tо„qimalarni birlashtirish yо„li bilan
qayta yarata olgan shifokor, podshoxlarni ham yarata oladi”.
Xitoy adabiyotlarida nutq buzilishlarini о„rganishda qadimgi Xitoy
tibbiyotini chuqur о„rgangan rus shifokori T.P.Pyasetskiy ma‟lumotlarini uchratish
mumkin. Uning ta‟kidlashicha: “Tug„ma nuqsonlarni kо„pchiligini “quyonlab”
nuqson tashkil qiladi.
Xitoyda tibbiyot о„rnini о„rgangan boshqa rus olimi V.V.Karsakov tifoz
kasalliklarda afaziyaga oid buzilishlarni aniqlaydi. Qadimgi Sharq adabiyoti
yodgorliklarini о„rganishda diniy aqidalar va rivoyatlar alohida о„rin tutadi. Bu
aqida va rivoyatlarda nutq nuqsonlari ham eslatib о„tilgan.
“Bibliya” (qadimgi ahd)da Payg„ambar Musoning og„ir
nutqi haqida
eslatib о„tiladi. E‟tirof etilishiga kо„ra payg„ambar Muso duduqlanib tushunarsiz
gapiradi. Payg„ambar Musoning nutqiy nuqsoni kelib chiqish tarixi о„zgachadir.
Firavning qizi Musoni о„z qaramog„iga olish uchun huzuriga keladi. Firav Musoni
о„z tizzasiga о„tkazadi va boshiga toj kiydiradi. Muso esa tojini boshidan olib
uloqtiradi. Buni saroy aqli yomonlikka tabir qiladilar va bolani о„ldirmoqchi
bо„ladilar. Shunday vazirlar biri Musoni bu ishni bilmay qilganini, uni bir gudak
ekanini aytib, uni himoya qiladi va bolani sinab kо„rishni tavsiya etadi. Shunda
bolaning oldiga tilla va yonib turgan kо„mirni olib kelishadi. Bola tillani olmoqchi
bо„lib qо„l uzatganda, farishtalar uni qо„lga buyuradilar.
Shunda Muso yonib
turgan kо„mirni qо„liga olib og„ziga soladi.
Diniy eposlarida (“Qurg„on”, “Bibliya”, “Malmud”) nutqiy buzilishlarni
mо„jizaviy ishora asosida topishi haqida ma‟lumotlar berilgan. “Bibliya”da
payg„ambar Isoning “Mо„jizaviy faoliyati” haqida etib о„tilgan yozilishiga, Iso
Masih yordamga muxtoj, tutqanoq, zaif, nutqiy nuqsonga ega bо„lgan
odamlarni
davolagan.
