10-mavzu: O’zbekiston viloyatlarining tarixiy-madaniy yodgorliklari

maxdumi A’zam maj muasi - Samarqand sh axriga yaqin Oqdaryo tumanida joylash gan bo’lib, 1542 yil vafot etgan M axdumi A’zam qabri atrofida XVI-X1X asrlarda barpo qilingan. Bu yerda mas-jid, darvozaxona, chillaxona va xujralar. G’ishtin minora, xovuz. sh uningdek, M axdumi A’zam xazirasi (qabri) joylash gan. S amar-qand xokimi bo’lgan YAlangtushbiy Bax,odir xonadoni daxmasi ham shu yerda joylashgan.
Samarqand haqida bizgacha juda ko’p rivoyat va afsonalar yetib kelgan bo’lib, ularda aytilish icha: qadim zamonlarda M ovaroun-naxrning paytaxti S amarqand bo’lgan ekan. A ytish lariga Qaragan-da, uning birinchi xukmdori Kaykovus bo’lgan ekan. Samarqand shaxrini SHamar (ismli) mo‘tabar amir ko’rganmish va u Tubba’ amirlaridan bo’lib. Turkistonga kelib qolgan. SH undan so’ng ul (sh axar)ni “SH amar - qand” deyish gan, ya’ni "Samar qishlog’i” . Borib-borib “Samarqand” atalib qolgan. Ba’zi tarixchilarni aytishicha, SH amar - bu Ba’rish Abu g’arb ibn Ifrikish ibn Abraxa bo’lib, uzoq Turkiston o’lkasini bosib olgan tubbaliklardan edi. Aytish laricha, S amarqandga yetib kelganda, qanchalik tirmash masin, uni zabt eta olmagan. S amarqand xokimining bir qizi bo’lib, o’sha yu rtning ham masiga xukmi o’tardi. SH amar uni turli va’dalar qi-lib aldadi va ko’plab sovg’a-salomlar bilan uning xuzuriga elchi yu borib, sh unday dedi: “Sen deb bu o’lkaga keldim. M aqsadim: yuklarim. qimmatbaxo narsalarim va xazinamni shu yerda qoldirib, CHin (o’lka) ga borish dir” .
Qiz uning makridan g’aflatda qolib, ularning yu klari va qim-matbaxo narsalarini shaxarga kiritish ga ruxsat berdi.
SH amar to’rt mingta sandiqqa qurollangan askarlarni joylab shaxarga jo’natdi. S andiqlar sh axarga olib kirilgach, ularga yarim kechada, qo’ng’iroq ovozlarini eshitgan zaxoti sandiqlardan chiqishi kelish ilgan edi. Belgilangan paytda shaxar tashqarisidan SH amar-ning lash karlari darvozalarga x,ujum qildi. Sandiqlardagilar qilich yalongochlab chiqdilar. (SH amar) ushbu xiyla bilan shaxarni bosib oldi va xarob qilib, (tag-to’g’i bilan) qazib tashladi. Shundan so’ng (xalq) “SH amarqand” (“SH amar qazidi”), - degan ekan.