10-mavzu: O’zbek xonliklari davrida madaniyat

6.Musiqa-qo‘shiqchilik ijodi, musiqa nazariyasi namoyandalari.
Xonliklarda sozandalik va musiqa san’ati ham yaxshi rivojlangan. Shu о‘rinda madaniyatning bu sohasiga о‘qituvchi alohida to‘xtalsa va misollar keltirsa maqsadga muvofiq bо‘ladi.

Darvishali Changiy (XVI asr Xirot-XVII asr Buxoro). Musiqashunos, bastakor, sozanda, hofiz, shoir va olim. Xojaiy Ja’far Qonuniy, Ali Do‘st Naiy, Amir Masti Qobuziy, Hasan Kavkabiy kabi o‘z davrining mashhur va mohir san’atkorlaridan ta’lim olgan. Uning Husayn Oxun nomli o‘z davrining mashhur ijodkori ustozi bo‘lgan. Changiy ko‘pgina ma’lumotlarni ustozidan olgan. 0‘sha vaqtlarda Movarounnahr va Xurosonning madaniy markazlari bo‘lmish Buxoro, Toshkent, Andijon, Samarqand kabi shaharlarida bo‘lgan va elga xizmat qilgan. Changiy tahallusi bilan g‘azallar bitgan. «Tuxfat us-surur» yoki «Risolayi musiqiy» kabi qo‘lyozma asari bizgacha yetib kelgan.

Ali Do‘st Naiy (XVI asr oxiri-XVII asr boshlari). Musiqashunos, sozanda-bastakor. XVI asrning yirik musiqashunosi Mahdumzoda Xorazmiyning shogirdi. Ko‘pgina amallar va mustahil (yangi oy) nomli cholg‘u asarlarining muallifi. Hisorda, Balxda, so‘ngra Termizdagi san’atkorlar homiysi Mirarab huzurida ijod qilgan.

Niyozjon xo‘ja (XVIII asr II yarmi-XIX asr boshlari). Xorazmlik maqomchi xonanda, sozanda va bastakor. XIX asr boshlarida Buxoroga borib ustozlardan Shashmaqomning ashula va cholg‘u yo‘llarini o‘rgangan va ularni Xorazmda keng tarqalishida muhim rol o‘ynagan. Uning o‘zi bir qancha kuylar bastalagan. Uning ijodiy ishini yetuk shogirdlari Maqsumjon Qozi, Usta Muhamadjon Sanduqiy, Komil Xorazmiy, Ahmadjon Tabibiy va boshqalar davom ettirganlar.