10-мавзу. Жамиятнинг ижтимоий соҳаси ва давлатнинг ижтимоий сиёсати

Ижтимоий соҳанининг зарурлигини белгиловчи омиллар бозор ва нобозор омилларидан иборат бўлади. Бозор омиллари унинг камчилик ва салбий жиҳатлари билан ифодаланади. Улар қуйидагилардан иборат:
Хусусий тадбиркорликнинг такрор ишлаб чиқаришни нормал таьминлай олмаслиги;
Хусусий тадбиркорликнинг жамоат неьматларини ишлаб чиқара олмаслиги;
Рақобатнинг камчиликлари;
Бозор ахборотларини олишнинг қийинлиги;
Ташқи эффектлар. Фирмалар фаолиятининг бошқаларга зиён етказиши. Салбий экстерналий.
Бозор билан боғлиқ бўлмаган омилларга қуйидагилар киради:

• 
  Давлат бошқарув органларининг ўзаро ва иқтисодиётнинг бошқа сектори муассасалари билан иқтисодий вамолиявий алоқа қилишга мажбурлиги;
  
• 
  Бозор иқтисодиёти институционал асосларини такомиллаштириб бориш зарурлиги;
  
• 
  Даромадларни қайта тақсимлаш зарурлиги.
  

10.2.Давлатнинг ижтимоий сиёсатининг моҳияти, мақсади ва вазифалари.


Давлатнинг ижтимоий сиёсат деганда давлатнинг жамиятдаги ижтимоий муаммоларнинг ҳал қилинишига бўлган муносабати,ижтимоий инфратузилмалар самарали ва бир маромда амал қилишини таъминлашга қаратилган кундалик давлат фаолияти,ижтимоий аҳамиятга молик вазифаларни бажарилишини таъминланишидаги стратегия ва тактик ёндашув назарда тутилади. Давлатнинг ижтимоий сиёсати бозор иқтисодиёти шароитида ижтимоий соҳани давлат томонидан тартибга солишга йўналтирилади.
Ўзбекистонда ҳам ижтимоий соҳани тартибга солишнинг қуйидаги шакллари қўлланилади:
1)мулкчилик шаклидан қатъий назар ишчилар учун энг кам иш ҳақи даражаси, пенсия, иш кунининг давомийлиги, меҳнат татилининг давомийлиги қонунда белгилаш йўли билан тартибга солиш;
2)бюджет ходимлари учун ва давлат ташкилотларидаги ишчилар учун меҳнатга ҳақ тўлаш тизими тарифларини ўрнатиш;
3)пенсия, нафақалар, стипендиялар даражасини ўрнатиш, уруш ва меҳнат фронти қатнашчилари учун имтиёзлар тизимини ўрнатиш;
4)ишчилар учун прогрессив солиқ ставкаларини ўрнатиш;
5)ижтимоий соҳа тармоқлари ўртасида давлат бюджети харажатлари энг оптимал пропорциясини ўрнатиш;
6)кўпроқ ижтимоий-зарурий махсулот ва хизматларнинг юқори нархларини ўрнатиш орқали аҳоли даромадларини тартибга солиш, инфляция жараёнида эса песионерлар, давлат ижтимоий соҳа иштирокчилари ишчиларининг даромадларини индексациялаш.