10-mavzu. Gilam va savat to‘qish san’ati Reja

Ikkilamchi materiallardan foydalanib savatchalar to‘qish texnologiyasi. Odam sog‘lig‘i haqida g‘amxo‘rlik birinchi o‘ringa chiqayotgan hozirgi davrda dunyo miqyosidagi ekologik muammolar ayniqsa dolzarb ahamiyat kasb etayotir. Shu ma’noda yangi mahsulot ishlab chiqarish uchun ikkilamchi materialdan foydalanish mutlaqo o‘rinlidir. Mamlakatimizda ikkilamchi qayta ishlash sohasi yaxshi rivojlanmagan va shu sababli asosiy xom ashyo sifatida ishlatilgan material amal qiladigan g‘oyalarni ro‘yobga chiqarish jiddiy qiyinchiliklar tug‘dirmaydi. Atrof muhit va tabiiy resurslarni asrash haqida g‘amxo‘rlik tuyg‘usi ham bu ishga bo‘lgan rag‘batni yanada kuchaytiradi. Bunday yo‘sindagi ekologik g‘oyalarga ko‘pchilik duch kelgan bo‘lsa kerak: axlatdan maykalar, eski sviterlardan o‘yinchoqlar ishlab chiqarish, eski karton qutilardan mebel yasash va hokazo. Ko‘rib turganimizdek, inson fantaziyasi chegara bilmaydi.
Polshalik ustalar g‘oyasiga nazar tashlaymiz. Gazeta - albatta, bunday keng tarqalgan materialni topish qiyin. Polshada gazetalardan savat to‘qish texnologiyasi ishlab chiqildi. To‘qish jarayonining o‘zi uncha murakkab emas. Savat yasash uchun eski gazetalar, yelim, qaychi va ingichka urchuq talab etiladi. Gazetalar eni 10 sm bo‘lgan uzun tasmachalar ko‘rinishida qirqiladi va so‘ng har bir tasmacha ingichka tayoqchaga uzun qilib o‘raladi (tayoqchani chiqarib olish oson bo‘lsin uchun uning o‘rtasidan boshlanadi). So‘ng tayoqcha ohista chiqarib olinadi va chala mahsulotning ikki uchi yelimlanadi. Bunday chala mahsulotlar tok novdalarini eslatadi. So‘ng bu «novdalar»dan savat to‘qiladi. Savat tayyor bo‘lgach, uning sirtini bo‘yoq yoki lok bilan qoplash mumkin - bu yerda hamma o‘z didiga tayanadi. Bu ancha oson ish va u yosh tanlamaydi, rang yoki shaklni tanlash esa har kimning o‘ziga havola.
O‘zbekistonning deyarli barcha viloyatlarida savat to`qish bo`yicha barmoq bilan sanoqli ustalar bor. Ular xalqimizning qadimiy an’analarini davom ettirmoqdalar. Shunday ustalardan biri qo‘qonlik Ashurbibi Botirovadir Ashurbibi Botirova Farg‘onadagi boshqa savat to‘quvchi ustalardan farq qiladi. U non savat, dasturxon savat singari kattaroq, ro‘zg‘orbop buyumlarni yirik novdalardan siyrakroq qilib to‘qib, ba’zi joylarda o‘rama usullardan foydalanadi, mayda savatlar, ya’ni, gul savat, chok savat, savli va boshqalarni mustaxkam, nozik va mayda chiviqlardan mayda qilib to‘qiydi. Hozirgi kunda Ashurbibi Botirovaning serjilo va sernaqsh savatlari xalqqa manzur bo‘lmoqda.
Yuqori sifatli savat to'qishda zarur bo'ladigan minimal jihoz va moslamalar to'plami mavjud:

• 
  Bog'ni kesuvchi yoki juda o'tkir pichoq;
  
• 
  O'tkir katta qaychi;
  
• 
  Majnuntol novdalarini qaynatish va bug'lash uchun katta idish;
  
• 
  Aksessuarlar: penslar va kiyim qisqichlari;
  
• 
  Metall o'lchagich va o'tkir qalam;
  
• 
  Elektr asboblari: yapboz va burg'ulash, shuningdek ularning to'g'ri ishlashi uchun zarur bo'lgan barcha narsalar;
  
• 
  Mebel lakasi, dog' va cho'tkalar.
  

Ushbu vositalarning barchasi nafaqat savat to'qish uchun, balki mebel va boshqa yirik o'lchamdagi buyumlarni tayyorlash uchun ham zarurdir.