10-мавзу: бемор жисмоний ва руҳий яхлитлигининг аҳЛОҚий-ҳУҚУҚий муаммолари

3. Руҳий касалларни мажбурий равишда касалхонага ётқизиш
Психиатрия ёрдамини кўрсатишда энг катта ахлоқий ва ахлоқий стресс психиатр мажбурий равишда тиббий чоралар кўришга қарор қилган ҳолатлар билан тавсифланади.
ХХ асрнинг ўрталарига қадар. руҳий касалларнинг аксарият қисмини мажбурий равишда касалхонага ётқизиш умумий қабул қилинган ижтимоий меoёр деб қаралди. Ўтган асрда инглиз психиатрлари Т. Моделс ёзганидек: "Жамиятнинг умумий овозига берилиб кетган нарсалар инсоният муҳитидан четлаштирилди".
Руҳий касалларга нисбатан ёмон муносабатда бўлишнинг замонавий ёндашуви 1954 йилда, ЖССТнинг руҳий саломатлик бўйича экспертлар қўмитаси руҳий касалликларга чалинган ижтимоий хавфли шахсларни суд орқали касалхонага ётқизишни улар ва уларнинг қариндошлари учун ҳақорат сифатида белгилаб берган эди.
Гап шундаки, кейинчалик кўплаб мамлакатларда мавжуд бўлган, мажбурий даволанишни тартибга солувчи қонунчилик, жиноий адолат моделини кўчирган. 1959 йилда Англияда руҳий саломатлик тўқрисидаги қонун қабул қилинди, у ҳақиқатан ҳам руҳий касалликларни даволашда ихтиёрийликнинг замонавий принципини тўлиқ жорий этди, шу жумладан руҳий касалларни касалхонага ётқизишдан олдин қонуний тартиб-қоидаларни бекор қилди.
Ушбу қонунга кўра, психиатрияда касалхонага ётқизиш тамойили тиббиётнинг бошқа соҳаларида бўлгани каби бўлиши керак. Мажбурий равишда касалхонага ётқизиш тиббиётда шунчаки "алоҳида ҳолат" ҳисобланади. 1987 йилга келиб, Европанинг аксарият мамлакатларида, шунингдек АҚШ ва Канадада психиатрик касалхонага ётқизилишнинг 90% дан ортиқи ихтиёрий равишда амалга оширилди.
Фикр билан рози бўлмаслик мумкин эмас: "Тиббий ёрдам юқори сифатли кўрсатилганда, касалхонада атмосфера дўстона бўлса, бемор, қоида тариқасида, ҳеч нарсага мажбур қилинмайди". Белгиланган ҳар бир психиатрик даволанишда ваколатли беморларнинг розилигини олиш бутун замонавий руҳий соқлиқни сақлаш тизимининг асосидир.
Психиатрик даволанишга розилик олишнинг ҳуқуқий жиҳати аллақачон ушбу интизомни бир қатор бошқа клиник фанлардан ажратиб туради. Биринчидан, психиатрияда беморнинг даволанишга розилиги ёзма шаклда бўлиши керак. Иккинчидан, беморни психиатрияда даволашга розилик олиш учун ахлоқ қоидаларининг асосий талаблари қонунда мустаҳкамланган:
"Шифокор руҳий бузуқлик билан оқриган одамни унга руҳий ҳолатини ҳисобга олган ҳолда, унга руҳий ҳолатни ҳисобга олган ҳолда, руҳий бузуқликнинг моҳияти, мақсадлари, усуллари, шу жумладан муқобил усуллари ва тавсия этилган даволаниш муддати, шунингдек оқриқ, юзага келиши мумкин бўлган хавфлар, ножўя таoсирлар тўқрисида маoлумот беришга мажбурдир. ва кутилган натижалар. "
Қонунда қўшимча равишда, қобилияциз беморларга (15 ёшгача бўлган вояга етмаганлар ва қонуний равишда қобилияциз деб топилган шахслар) розилик уларнинг қонуний вакиллари томонидан берилади. Агар биз фақат ваколатли беморлар ҳақида гапирадиган бўлсак, унда қуйидаги ахлоқий аксиомани таoкидлаш керак: беморда қандайдир руҳий бузуқликнинг мавжудлиги унинг даволанишга ихтиёрий, хабардор розилик бериш қобилиятига умуман зид келмайди.
Психиатр амалиётида беморларга нисбатан патерналистик муносабат элементи бошқа клинисенларга қараганда анча аниқроқ бўлишига қарамай, беморнинг даволанишга ихтиёрий розилигини олиш ҳеч қачон алдаш, таҳдид ва ҳатто ундан ҳам кўпроқ зўравонлик билан бирга бўлмаслиги керак. Беморнинг таклиф этилаётган даволанишга розилиги учун онглилик мезонига жавоб бериш учун, психиатр баoзан турли хил ахлоқий ва ахлоқий зиддиятларни ҳал қилиши керак.
Ушбу тўқнашувларнинг айримларини инобатга олган ҳолда, мутахассислар беморларга уларнинг руҳий касалликлари хусусияти тўқрисида маoлумот беришда психотерапевтик моментни ҳисобга олиш зарурлигини маслаҳат беришади. Улар беморга унинг "ақлдан озганлигини" исботлаш, албатта, қабул қилиниши мумкин эмас деб ҳисоблашади. Даволаш учун розилик олаётганда, шифокор учун кўпроқ нейтрал сўз бирикмаларидан фойдаланиш афзалроқ: "асаб бузилиши", "оқир асаб бузилиши", "делирюм ривожланиш тенденциясига эга обсесёнлар", "идрокни алдаш".
Пароксисмал касалликка чалинган, ремиссия давридаги оқриқли тажрибаларини танқидий билган беморлар билан мулоқотда кўпроқ очиқ маoлумотлар қабул қилинади: "психоз ҳужуми яна ривожланди", делирюм яна пайдо бўлди ва ҳоказо.
Беморга ташхис ҳақида маoлумот этказиш махсус масала. Қонун психиатрни даволанишга розилик олаётганда беморга унинг ташхиси тўқрисида хабар беришни мажбур қилмайди. Агар ташхис беморни қатoиян рад этишга ёки салбий ҳис-туйқуларни келтириб чиқармаса, шифокор бу масалани бемор билан яхши муҳокама қилиши мумкин (ва нафақат "невроз", "психопатия", "депрессия", "епилепсия", балки "шизофрения" каби ташхислар) "," маник-депрессив психоз "ва бошқалар).
Бемор учун яна бир ўта муҳим масалани муҳокама қилаётганда - даволаниш муддати ҳақида, шифокор у билан тоифали бўлиш керак, ортиқча тоифаларга кирмаслик керак. Тиббий ёрдам кўрсатишда ихтиёрийлик принципи беморнинг тиббий аралашувдан бош тортиш ҳуқуқини ўз ичига олади.
Беморнинг ёки унинг қонуний вакилларининг даволанишни рад этиш ҳуқуқини чеклашга фақат қатoий ва аниқ кўрсатилган ҳолларда йўл қўйилади. Руҳий касалларга даволанишни рад этишнинг қонуний кафолатланган ҳуқуқини бериш янги ахлоқий ва ахлоқий муаммоларни келтириб чиқаради. Адабиётда руҳий касалларнинг ҳуқуқий лаёқатининг "ўзига хос чегараси" ҳақида мунозаралар бўлиб ўтмоқда, бунда бемор бошқа фуқаролик ҳуқуқларини сақлаб қолган, аммо шу билан бирга "даволанишдан бош тортиш ҳуқуқини" йўқотган деб тан олиниши мумкин.
Ҳақиқат шундаки, баъзи руҳий касалликларда касалликни ҳукм қилиш қобилияти асосан бузилиши мумкин - бу аносогнозия деб аталадиган ҳодисадир. Санoатда. Россия Федерациясининг "Психиатрия ёрдами тўқрисида" ги қонунининг 29-моддасида руҳий касалларнинг айрим тоифаларини ўз ихтиёрий розилигисиз касалхонага ётқизиш учун зарур ва этарли шарт-шароитлар белгиланган. Биринчидан, биз психопатологик шароитлар ҳақида гапирамиз, бу қонунда "оқир руҳий касалликлар" деб таoрифланган.
Иккинчидан, беморни текшириш ва даволашни фақат стационар шароитларда амалга ошириш мумкин бўлган ҳолатлар мавжуд (яъни амбулатория даволаш олиб ташланмайди). Учинчидан, беморнинг аҳволи қуйидаги учта хусусиятдан камида биттасига эга бўлиши керак: а) бемор ўзи ва / ёки бошқалар учун зудлик билан хавф туқдиради; б) бемор ожиз, яъни ҳаётнинг асосий эҳтиёжларини мустақил равишда қондира олмайди; в) беморнинг руҳий ҳолати шуки, уни психиатрия ёрдамисиз қолдириш унинг соқлиқига катта зарар этказиши мумкин. Қаттиқ маoнода "мажбурий бўлмаган психиатрия чоралари" тушунчасини "тиббий характердаги мажбурий чоралар" ("oмажбурий психиатрик даволаш") тушунчасидан ажратиш керак.