10-Mavzu: Amir Temur va temuriylar davri madaniyati Reja

Bog‘i 
SHimol. 
Amir 
Temur 
Samarqandning 
kunbotarida 
Mironshohning qizi ― Oliy iffat sohibi Beka Sulton” nomiga atab qurdirgan. 
Samarqandning g‘arbidagi saroy to‘rtburchak shaklda bo‘lib, har tomoni 
1500 qadamni tashkil qilgan. 
Markaziy xona tarxi odatdagidek chorsi-chortoq bo‘lib, o‘rtada yana 
to‘rtta ustun bo‘lgan. Ustunlar Tabrizdan keltirilgan marmardan yasalgan. 
Demak, mehmonxona “chor ustun” uslubida tarkib topgan, ustunlar o‘zaro 
ravoqlar orqali birlashtirilgan, hosil bo‘lgan to‘qqiz gumbazcha bino 
tuzilishiga o‘ziga xos joziba baxsh etgan. 
Mustahkam rukunlarni bag‘oyat mahkam va puxta qilib ko‘targan. Har 
bir rukniga marmar toshdan ishlangan bittadan ustun o‘rnatgan. Devorlari 
sathini lojuvard va oltin bilan shunday ajoyib va hayratomuz darajada go‘zal 
etib naqshlangan. ularning tarovatidan Moniy rasmlari va CHin nigorxonasini 
uyatu xijolat g‘ubori qoplangan. 
Qasrning sahniga Ko‘hi Nur (
G‘azg‘on, Nurota yaqinida
)dan 
keltirilgan marmar toshlardan chiroyli qilib yotqizilgan. Tashqi devorning 
ichkari tarafidagi izorasini koshin bilan bezagan. Binokorlar jiddu jahd bilan 
beqiyos g‘ayrat ko‘rsatib, kunduz va kechasi uzluksiz ishlaganlar. Qasr bir 
yarim oy muddatda bunyod etilgan va shu muddat davomida Amir Temur 
bog‘ ichiga o‘rnatilgan ulkan 
saroparda 
(
shohona chodir
)da istiqomat qilib, 
SHimol ko‘shkining qurilishini shaxsan kuzatib turgan. 
Bog‘i Jahonnamo 
(
Jahon ko‘zgusi
) SHahrisabzdan chiqqan Ispaniya 
elchilari Amir Temurga qarashli “katta uyda tushlik qilishadi. Bu uy anhor 
bo‘yidagi tekis erda, ulkan bog‘ o‘rtasida qad rostlab turgan. Bog‘ 

---

17 
Samarqanddan 24 chaqirim janubda joylashgan hozirga Qoratepa qishlog‘i 
yaqinida bo‘lgan. Abu Tohar Xo‘ja Samarqandiyning “Samariya” kitobida 
yozilishicha Amir Temurning ettinchi bog‘i Jahonnamo tog‘ etagiga yaqin 
erda, Samarqandning janubida bino qilingan. “Zafarnoma”da yozilishicha, bu 
bog‘ning hududi benihoyat katta bo‘lib, yo‘qolib qolgan ot 6 oydan keyin 
topilgan. 
Samarqand atrofida bulardan tashqari yana bir qancha bog‘lar bo‘lgan. 
CHunonchi, bog‘i Davlat obod, bog‘i Maydon, bog‘i CHinoor, bog‘i Buldu,
bog‘i Zog‘on, bog‘i Naqshi Jahon, bog‘i Amirzoda SHohruh, bog‘i Dilafro‘z, 
bog‘i Nav, bog‘i Behisht, bog‘i Baland, Gulbog‘, Lolazor va boshqa shular 
jumlasidandir. Amir Temurning bog‘ qurish an’anasini temuriylardan 
SHahruh Mirzo, Ulug‘bek Mirzo va Bobur Mirzo va boshqalar ham davom 
ettirishgan. 
Samarqand tevaragida Amir Temur bunyod ettirgan bir-biridan go‘zal, 
mukammal, jozibador bog‘-rog‘lar, ularning qo‘shk saroylari ko‘pincha aholi 
istirohati uchun ochiq bo‘lgan. SHuning uchun bo‘lsa kerak, bu bog‘lar ta’rifi 
badiiy asarlardagi afsonaviy bog‘lar tavsifiga qiyos bo‘lgan. 
Xullas, Amir Temur davri Markaziy Osiyo me’morligida katta o‘rin 
egalladi, u yangi uslubiy-badiiy yo‘nalishlarga hayot baxsh etdi. Mahalliy 
ustalar o‘zga yurtlardan kelgan ustalar bilan hamkorlikda yuksak 
bunyodkorlik namunalarini namoyish etdilar. 
Turli maqsadlarga mo‘ljallangan keng ko‘lamdagi imorat va 
inshootlar, yuksak did bilan bunyod etilgan me’moriy majmua-
ansambllarning paydo bo‘lishi, koshinkor va naqshin bezaklarda rang-barang 
sirlar, bo‘yoqlarning qo‘llanilishi, zeb-ziynatlarning o‘rnida ishlatilishi, 
o‘ymakorlikning keng qo‘llanilishi, 
o‘zaro mutanosiblik 
mazkur
davr me’morligining 
umumiy siyratu qiyofasini belgilaydi.