10-mavzu: algoritmlarni grafik ifodalash vositalari reja

10-MAVZU: ALGORITMLARNI GRAFIK IFODALASH VOSITALARI
Reja:
1. Algoritm tushunchasi. Algoritmning xususiyatlari.
2. Chiziqli hisoblash jarayonini algoritmlashtirish.
3. Tarmoqlangan hisoblash jarayonini algoritmlashtirish. Takrorlanuvchi hisoblash jarayonini algoritmlashtirish


Tayanch so’z va iboralar: algoritm, EHM


Algoritmlarning asosiy turlari
«Algoritm» suzi buyuk matematik olim Al-Xorazmiy bilan bog’liqdir. Algoritm turish-turmushimizda, jumladan, har bir harakatlar birikmasida mavjuddir. Masalan, inson hayoti davomida turli masalalarga duch keladi. Ularni hal qilish uchun turli yo’llarni axtaradi, masalani hal qilish qoidalarini yaratadi. Algoritm deb berilgan masalani to’gri hal qilish uchun bajarilishi zarur bo’lgan amallar ketma-ketligining qat’iy tartibiga aytiladi.
Ma’lumki masalani EHM da yechishga tayyorlash va uni yechish quyidagi bosqichlardan iborat bo’ladi:

1. 
   Masalani qo’yilishi va oxirgi maqsadlarini aniqlab olish;
   
2. 
   Masalada qatnashayotgan parametrlarning dastlabki qiymatlarini klassifikatsiya qilish;
   

3. Masalani matematik formulirovka qilish;

3. 
   Masala yechishning sonli metodlarini tanlash, algoritmlar tuzish;
   

5. EHM lar uchun dasturlar tuzish;
6. Dasturni otladka qilish;
7. Hisoblash va natijalarni qayta ishlash;

1 - jadval

Blok nomi	Figura	Vazifasi
Jarayon		Hisoblovchi amal bloki
Xal qilish		Shartni tekshirish
Modifikatsiya		Siklli blok
Qiymat kiritish	,	Qiymatni kiritish
Ko’rsatish		Ishni boshlash yoki yakunlash
Hujjat		Chiqarish, natijani chop etish

Ko’rsatilgan variantlarni bajarish usuli:
A) funksiyaning qiymatini argumentning X0.29 qiymatida hisoblash uchun algoritm sxemasini tuzing.
Y
echish: Berilgan funksiyada bir xil ifodani uch marta hisoblash talab etilayotir. Shuning uchun bu ifodani bir marta hisoblab, natijaning qiymatini saqlash imkoni bor. Bu esa mashina vaqtini tejash imkonini beradi. Demak, x ³ -3x+lnx=u ifodaning qiymatini y bilan belgilab, ctg (-y), u^1/3 va e^|y| larning qiymatlarini hisoblash qulaydir. U holda izlanayotgan funksiyaning qiymati formula bilan hisoblanadi.

Bu masalani yechish algoritmning sxemasini quyidagicha bo’ladi:

Bu chiziqli strukturali algoritm sxemasida tasvirlangan amallarni bajarilishi shu sxemada ko’rsatilgan ketma-ketlikda amalga oshiriladi. Dastlab o’zgaruvchining boshlangich qiymati birinchi blokda beriladi. Ikkinchi blokda y o’zgaruvchining, uchinchi blokda esa Z o’zgaruvchining qiymatlari hisoblanadi. To’rtinchi blokda hosil qilingan natijaning qiymati ekranga chiqariladi.

B) quyidagi

Funksiyaning qiymatini x0,21 va
b
o’lganda hisoblash uchun algoritm sxemasini tuzing.

Y
ECHISH. Bu tarmoqlanuvchi strukturali algoritm bo’lib, u ikkita tarmoqdan iborat bo’ladi. Birinchi tarmoqda x  y shart bajarilsa, u holda
ifoda hisoblanadi. Ikkinchi tarmoqda esa

s
hart bajarilsa,

ifoda hisoblanadi.

Algoritm sxemasi quyidagicha bo’ladi:
1

2

3

YUK XA

4 5
Bu algoritmda amallarni tabiiy bajarilish tartibi 1 marta buziladi, ya’ni agar 3 blokdagi xy shart bajarilsa, mashina birdaniga 4 blokdagi amalni bajarishga o’tadi, aks holda 5 blokda amalni bajarishga o’tadi. Bunday o’tish shartli o’tish deyiladi, chunki u faqat qandaydir mantiqiy amalning bajarilishi natijasida amalga oshiriladi.

S) yig’indini qiymatini hisoblash uchun algoritm sxemasini
tuzing. Bu yerda a, b, c lar berilgan sonlar.
YECHISH. Algoritmik sxemasi quyidagicha bo’ladi: