10-Mavzu. Aholi daromadlari va turmush farovonligi

4.8.2.1-chizma. Daromadlar piramidasi 

Larens  egri  chizig’i  bilan  bog’liq  daromadlarining  tengsizligi  darajasini 

aniqlashning  usullaridan  biri  Shvetsariya  iqtisodchisi  Paretoga  tegishli.  U 

daromadlar  taqsimlanishini  tadqiq  qilib  eng  kam  va  eng  yuqori  darajada 

daromad  oladigan  tabaqalar  ulushi  aholining  kamchilik  qismini  tashkil  etishini 

ko’rsatadi.  Jumladan,  AQSh  da  barcha  aholiga  nisbatan  eng  kam  daromad 

oluvchilar  13,5  foizni,  eng  yuqori  daromad  oladiganlar  5-20  foizini  tashkil 

etgan.  Daromadlarning  asosiy  qismi  o’rtahol  qatlamlarga  to’g’ri  kelgan. 

Daromadlarning  taqsimlanishidagi  bu  bog’lanish  iqtisodiy  nazariada  Pareto 

qonuni deb yuritiladi. 

Aholi  daromadga  qarab  guruhlanishini  daromadlar  piramidasi  orqali 

tasavvur qilish oson bo’ladi. 

Piramidaning  asosiy  qismini    aholining    o’rta  qatlamlari  egallaydi. 

Aholining  o’rta  qatlam  toifasiga  daromadi  tirikchilik  umumiy  qiymatidan 

yuqori bo’lgan, lekin o’rtacha daromadlar darajasidan oshib ketmaganlar kiradi.  

Daromadlar tengsizligida katta farqlar mavjud bo’lishining asosiy sababi, 

bozor tizimiga asoslangan iqtisodiyotning o’z xususiyatlaridan kelib chiqadi. Bu 

---

yerda asosiy rolni mol-mulkka uy-joy, ko’chmas mulk, aktsiya (va boshqalar)ga 

ega bo’lish omili o’ynay boshlaydi. Daromadlarning tabaqalanishi mulkiy taba-

qalanishni keltirib chiqaradi. Vaqt o’tishi bilan oilalarning to’plagan mol-mulki 

meros qoldirilishi sababli daromadlar tabaqalanishining kuchayishi ro’y beradi. 

Har xil oilalar uchun turlicha iste’mol muhiti yaratiladi. Ijtimoiy tenglik va da-

romadlar  taqsimotida  adolatlilikni  ta’minlab  borish  muammolari  yuzaga 

chiqadi. 

Bunday  sharoitda  davlatning  daromadlarni  qayta  taqsimlash  vazifasi 

daromadlar  tengsizligidagi  farqlarni  kamaytirish  va  jamiyat  barcha  a’zolari 

uchun ancha qulay moddiy hayot sharoitini ta’minlashga qaratiladi. 

Daromadlar  tengsizligi  kamayishining  taxminan  80  foizini  asosan 

transfert to’lovlari taqozo qiladi. Aniqroq aytganda davlat transfert to’lovlari 

eng  past  daromad  oluvchi  kishilar  guruhi  daromadining  asosiy  qismi  (70-

75%)ni  tashkil  qiladi  va  tengsizlikni  yumshatishning  eng  muhim  vositasi 

hisoblanadi.