10-ma’ruza. Yorug‘lik interferensiyasi. Yorug‘lik dispersiyasi. TABIIY VA QUTBLANGAN Yorug‘lik


-rasm. Oq yorug‘lik prizmada eyilib



Download 1,36 Mb.
Pdf ko'rish
bet8/15
Sana26.04.2022
Hajmi1,36 Mb.
#583175
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   15
Bog'liq
10-Ma'ruza

10.15-rasm. Oq yorug‘lik prizmada eyilib, 
ko‘rinadigan spektrga ajraldi
10.16- rasm qanday qilib qizil va binafsha rang 
nurlar sharsimon suv tomchisida egilishini va tomchi 
orqa yuzasidan aks berishini ko‘rishingiz mumkin. 
9.4a -rasmda ko‘rsatilganidek, qizil kamrok bukiladi 
va baland osmondagi tomchi orqali kuzatuvchini 
ko‘ziga 
etib 
keladi. 
SHuning 
uchun 
xam 
kamalakning eng yukori qismi qizil rangda. 


10.16-rasm. (a) Nur diagrammasi qanday qilib kamalak paydo bo‘lishini ko‘rsatayapti, (b) 
kamalak
(10.17- rasm) dispersiya birikmasi va ichki to‘liq aksga erishganidan olmoslar yorqinlikka 
ko‘rinadi.CHunki olmoslarning sindirish ko‘rsatkichi juda yuqori 2.4 bo‘ladi, va to‘la ichki 
qaytishning chegaraviy burchagi25
o
.Olmos ichida yorug‘lik spektrga dispersiyalanadi, shuning 
uchun olmos ichida 25
o
dan kichik bo‘lganda yorug‘lik olmos ichki yuzalarining ko‘p qismiga 
kelib uriladi va ko‘rinadi.SHunaqa akslarning ko‘p takrorlanishidan so‘ng, yorug‘lik ranglari 
aloxida ko‘ra oladigan darajada etarli ko‘p sayoxat qilgan bo‘ladi va olmosdan chiqqandan so‘ng 
ko‘zni yorqin qiladi (quvontiradi). 
10.17 -rasm. Olmos
 
 
 
 


 
 
Dispersiyaning elektron nazariyasi 
YOrug‘likning modda bilan o‘zaro ta’sirini tula izohlash uchun moddadagi 
elektronlarning to‘lqin xususiyatlarini va yorug‘likning kvant xususiyatlarini hisobga olish 
kerak. Lekin dispersiya hodisasini tushuntirish uchun yorug‘likni elektromagnit to‘lqin deb, 
modda tuzilishini esa elektron nazariya asosida tasavvur qilish etarli. Modda tuzilishining 


elektron nazariyasiga asosan, jism elektronlar va ionlardan tashkil topgan. Ular elektromagnit 
to‘lqin ta’sirida to‘lqin tebranishlariga monand ravishda tebranma harakatga keladi. YOrug‘lik 
to‘lqinlarning tebranishlari (10
14
÷
10
15
) Hz intervalda sodir bo‘ladi. Elektromagnit maydonning 
bunchalik tez o‘zgarishini massalari etarlicha kichik bo‘lgan elektronlargina sezishga ulguradi. 
SHuning uchun yorug‘lik to‘lqinlarning jismga ta’sirini hisoblashda yorug‘likning elektronga 
ta’sirini hisoblash bilan chegaralanilsa bo‘ladi.
Jismdan elektromagnit to‘lqin o‘tayotganda –e zaryadli har bir elektronga elektr kuch 
(
F
el
=-eE
)
va Lorens kuchi 
(
F
l
=-e[B
ν
]
)
ta’sir qiladi: 
F=F
el
+F
l
=-eE-e[B
ν
]
(10.1) 
Hisoblarning ko‘rsatishicha, Lorens kuchi elektr kuchdan ming martacha kichik. SHuning 
uchun (10.1) dagi ikkinchi hadni hisobga olmasa ham bo‘ladi. Natijada elektromagnit to‘lqinning 
elektronga ta’sir etuvchi kuchini 
F=-eE=-eE
0
cos
ω
t
(10.2) 
shaklida ifodalash mumkin. Bunda e
0
– elektromagnit maydon kuchlanganligi e ning amplituda 
qiymati, 
ω
- to‘lqinning siklik chastotasi. Birinchi yaqinlashisha (10.2) kuch atom bilan nihoyat 
zaif bog‘langan eng chetki elektronlarni siljitadi, deb hisoblash mumkin. Lekin bu elektron bilan 
atomning kolgan qismi orasidagi o‘zaro ta’sirlashuvchi kvazielastik kuch ham mavjudki, u 
elektronni oldingi vaziyatga qaytarishga harakat qiladi. Bu kuch x siljishga proporsional:

Download 1,36 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   15




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish