10. Ishlab chiqarish xarajatlari

10.Ishlab chiqarish xarajatlari

• REJA:
• Xarajatlar nima?
• Ishlab chiqarish va xarajatlar
• Xarajatning turli o’lchovlari
• Qisqa muddatli va uzoq muddatli xarajatlar

1.Xarajatlar nima?

• Muhokamamizni Karolinaning pishiriq zavodidan boshlaymiz. Karolina, firma ho`jayini, un, shakar, shokaladli chipslar va boshqa pishiriq masalliqlarini sotib oladi. U zavod ishini yurgizish maqsadida yaxshi qobilyatli ishchilarni saralab ishga oladi. So`ng u iste’molchilarga pishiriqlarni sotadi. Ba’zi muammolarni tahlil qilish natijasida shu narsa aniq bo`ldiki, Karolina biznesini o`ziga xos tomonlarini payqab qoldi, ba’zi darslarda o`rganishimiz mumkinki butun firmani xarajatlarini iqtisodiy tomondan tahlil qilishimiz kerak.
• UMUMIY DAROMAD, UMUMIY XARAJAT VA FOYDA
• Biz bobni firmaning rejalari bilan boshlaymiz. Firma qarorlarini bilish uchun biz uni nima qilmoqchiligini bilishimiz kerak. Karolina firmani tashkil qilgan vaqtlari anchagina mulohazalar bilan boshlagandi, chunki dunyoni pishiriqlar bilan ta’minlash kerak yoki, ehtimol pishiriq biznesini juda ham sevish kerak. Karolina biznesini, asosan pul ishlash uchun boshlagandi. Iqtisodchilar odatda yuqori darajada foyda olishni ko`zlab ishga kirishadi va ular ko`p hollarda qobilyatli ishchilar topishga harakat qiladilar.

Firma foydasi nima? Uning ishlab chiqargan mahsulotlarini sotishlari yig`indisini (pishiriqlar) hisobga olgan tushumlar umumiy daromad deb ataladi. Sotib olish uchun to`lanadigan firma to`lovi yig`indisi (un, shakar, ishchilar, pechlar va shu kabilar) umumiy xarajat deyiladi. Karolina olgan daromad faqatgina xarajatlarni qoplashi kerak degani emas. Foyda bu umumiy daromaddan xarajatlarni ayirmasiga teng:

• Firma foydasi nima? Uning ishlab chiqargan mahsulotlarini sotishlari yig`indisini (pishiriqlar) hisobga olgan tushumlar umumiy daromad deb ataladi. Sotib olish uchun to`lanadigan firma to`lovi yig`indisi (un, shakar, ishchilar, pechlar va shu kabilar) umumiy xarajat deyiladi. Karolina olgan daromad faqatgina xarajatlarni qoplashi kerak degani emas. Foyda bu umumiy daromaddan xarajatlarni ayirmasiga teng:
• Foyda = umumiy daromad - umumiy xarajat
• Karolinaning maqsadi firmasining foydasini iloji boricha ko’proq qilishdir.
• Firmaning yuqori darajada foyda olishini ko`rib chiqishimiz uchun biz uning umumiy daromadlarini va umumiy xarajatlarini hisob - kitob qilishimiz kerak. Umumiy daromad oddiygina hisoblanadi: Bu firma ishlab chiqaradigan mahsulotlari miqdorini mahsulot sotilgan narxga ko`paytirishdir. Agar Karolina 10000 ta pishiriq ishlab chiqarsa, 2$ dan sotsa, 20000$ umumiy daromad oladi. Solishtiradigan bo`lsak, firmaning umumiy xarajatlarini hisob-kitob qilganimizda bilinar bilinmas ko`proq xarajat bo`ladi.
•