10 bap. ÓNDİRİSLİk faktorlardin konkurent bazarlari. MİYnet bazari. Kapital bazarlari

Qunlılıq kriteriyaları. Proektti ámelge asırıw ushın ajıratılǵan kapital jamǵarmalardıń rentabelligin biliw ushın, investisiyadan kútiletuǵın keleshek dáramatlardıń diskontalıq qunı esaplanıladı, keyin bul investisiyanıń muǵdarı menen salıstırıladı. Bul- taza keltirilgen qun kriteriyası (NPV): kútilgen dáramat, investisiya ǵárejetlerinen joqarı bolsa, investisiyalaw múmkinligin kórsetedi.
Meyli I-berilgen (usı) jıldaǵı investisiya kólemi;
R_i,C_i –i- jıldaǵı kútilgen dáramat hám shıǵınlar bolsın, i=1,2,3,..n
Bunnan taza keltirilgen qun:
; (1)
bul jerde r- diskonta stavkası, n- proekttiń háreket jılı. Egerde NPV>0 bolsa investisiyalaw orınlı, NPV<0 bolsa investisiya ózin haqlamaydı.
Egerde payda proekttiń háreketleniw dáwirinde hár jılı turaqlı muǵdar bolsa:
R_i-C_i=R-C, i=1,2,3,…n.

1. 
   formuladan:
   

;
Proekttiń dawam etiw múddeti uzaq ( bolsa, bul formula ápiwayı túrge iye boladı:
;
NPV shaması diskonta stavkasınıń (r) funksiyasın ańlatadı:

Diskonta stavkası (r) na baylanıslı NPV(r)=0 teńlemesiniń sheshimi investisiyanı qaplawdıń ishki norması (yamasa qaytımnıń ishki norması) dep ataladı hám IRR dep belgilenedi. Basqasha IRR- taza keltirilgen qun nolge teń bolatuǵın diskonta stavkasınıń muǵdarı, yaǵnıy IRR- ssudalar boyınsha maksimal prosent muǵdarı bolıp, bunda resurslardı finanslaw ushın tólemlerdi ámelge asırıw múmkinshiligin (proektti investisiyalaw orınlılıǵı) ańlatadı.
Táwekelshilik nátiyjesinde bolıwı múmkin bolǵan utılıslardı azaytıw ushın diversifikasiya – yaǵnıy kapitaldı hár qıylı proektlerge jumsawdı qollanıw kerek. Diversifikasiyanıń nátiyjeliligin joqarılatıw ushın bir waqıtta kóp kompaniyalardıń aksiyaların satıp alıp investisiyalıq fondın rawajlandırıw hám óziniń aksiyaların satıwǵa shıǵarıw múmkin. Bunday aksiyalar dáramatı táwekelshilikte erkin boladı.
Juwmaqlar

• 
  Óndirislik resurslarǵa bolǵan talap, sońǵı ónimge talaptıń muǵdarına baylanıslı.
  
• 
  Shekli ónim-qosımsha bir-birlik resurstı paydalanıw nátiyjesinde qosımsha alınǵan ónim muǵdarı.
  
• 
  Texnologiyalıq prosessler tiykarınan kemeyiwshi ónimdarlılıq prinsipine tiykarlanadı.
  
• 
  Firma paydasın maksimallastırıw ushın qosımsha túsim muǵdarın qosımsha shıǵın menen salıstıradı.
  
• 
  Firma resurslardı satıp alıw prosessin MS=MR shárti orınlanǵansha dawam ettiredi.
  
• 
  Resurstıń bahasınıń ózgerisi nátiyjesinde almastırıw hám islep shıǵarıw effektine iye bolamız.
  
• 
  Almastırıw effekti-dáramattı bir resurs bahasınıń arzanlawı sebepli qımbat resurslardı arzanı menen almastırıw múmkinshiligi.
  
• 
  İslep shıǵarıw ­­­- resurs bahasınıń ózgerisine sáykes az yamasa kóp muǵdarda ónim islep shıǵarıwı
  
• 
  Ónimge bolǵan elastiklilik joqarı bolsa óndirislik faktorlarǵa bolǵan elastiklilik sonsha joqarı hám kerisinshe.
  
• 
  Resurslardı satıwshılardıń alternativ shıǵınları - taraw bazarında resurslardı usınıwdıń minimal bahası. Egerde baha bunnan tómen bolsa satılmaydı hám basqa bazar izlenedi.
  
• 
  İzokosta hám izokvanta sızıqlarınıń urınba tochkası-berilgen muǵdardaǵı ónimdi minimal shıǵınlar menen jetistiriw múmkinshiligin kórsetedi.
  
• 
  Urınba tochkada resurslardı almastırıwdıń shekli normaları bahalardıń qatnasına teń:
  

Bul teńlik firmalardıń resurslarǵa talabın anıqlaw máselesinde optimumǵa erisiwdiń zárúr shárti.