10- mavzu Tuproqning suv rejimi

O‘zbekiston tuproqlarining suv rejimi
Respublikamiz MHD Ittifoqining eng janubida joylashgan ogin — sochin bu regionda juda kam, yiliga o‘rtacha 80-50 mm (bunda tog‘li rayonlar istisno qilinadi), tuproqdan sarflanadigan suvning miqdori esa juda ko‘p (bir yilda 1000 mm va undan ortiq). Birok O‘zbekiston — katta geografik kenglikda tarkalganligi, har xil landshaft (geomorfologiya) ga hamda o‘simliklar qoplamiga ega Oo‘lganligi sababli xilma — xil tuproq tipi va o‘simlik qoplamiga ega. Biroq, shuni ta’kidlash kerakki, sug‘orilmaydigan va shartli sug‘oriladigan erlarni amlaydigan asosiy suv manbai yog‘in — sochiidir. Masalan, tog‘ onalaridagi o‘rmon tuproqlari baxorgi yog‘in - sochin vaqti chuqur qatlamlarigacha (xatxo metrgacha) namlanib, o‘simliklarning rivojlanishi uchun etarli miqdorda nam zapasiga ega bo‘ladi. Bunday sharoitda o‘simlik ildizi rivojlanadigan qatlamdagi (0,5- m chuqurliqdagi) namlik iyul oyining oxirigacha etadi.
Tog‘ zonasi tuproqlarining suv rejimi
Tok zonasi tuproqlarining rivojlanishi, ularning takomillashishi, tarqalishi, ximiyaviy tarkibi, fizik — ximiyaviy xossalari va fizikaviy xususiyatlari to‘g‘risidagi ma’lumotlar maxsus adabiyotlar maxsus adabiyotlarda kam yoritilgan. Tog‘ zonasi tuproqlarining suv rejimini o‘rganish va uni asosli boshkarish katta ilmiy va ishlab chiqarish axamiyatiga ega. Tog‘ tuproqlarining suv rejimini o‘rganish xali chuqur o‘rganish zarur bo‘lgan muammolarga kiradi.
Avtorlar asosan o‘rmon tog‘ qo‘ng‘ir tuprog‘i va kashtan tuproqlarining suv rejimini o‘rganishgan. Keltirilgan ma’lumotlarga ko‘ra, o‘rmon qo‘ng‘ir tuproqlari tarqalgan erlarga yiliga o‘rtacha 800—1000 mm yog‘in —sochin tushadi. Bu vaqtda tuproq ancha chukur (o‘rtacha 4 m gacha) namlanadi.
Tuproqdagi nam o‘simliklarning vegetatsiya davrida qisman sarflanadi. Baxorda tuproqning 0 — 2 m li qatlami 500 — 680 mm ga etadi, lekin kuzga borib tuproqning 2 m li qatlamida 260 — 290 mm nam qoladi. Suvning bir qismi tuproq qatlamlaridan siljib, pastlik joylarda er betiga buloq bo‘lib chiqadi.
Kashtan tuproqli zonada ham yog‘in — sochin ko‘p bo‘ladi, bu tuproqlar chuqur qatlamlargacha namlanadi.