|
Д.Б.Кабалевскийнинг
ишлаб чиққан
мусиқий ўқитиш тизими
,
мусиқий асарлар
орқали ҳамма билим ва малакаларни болаларга
тақдим этиш
асосида тузилган. Шу билан бирга педагогиканинг
муаммоли ўқитиш тизими Кабалевскийнинг тизимида асосий
воситалардан бири бўлиб қолган. Яъни болалар ўзлари фикр
юритиб
муҳокама қилиб
, ўқитувчининг раҳбарлигида маълум бир
билим ва
малакаларга эга бўлишли
ги назарда тутилади.
78
ҳисобга олиб, умумреспублика қўшиқлар байрами орасида мактаб
ўқувчилари хор жамоаларининг кўрикларини ўтказишга қарор қилинди.
Биринчи шундай байрам 1962-йилнинг ѐзида Таллин шаҳрида ўтказилди.
Қатнашчиларнинг умумий сони 20000га яқин эди. Хор ишида энг муҳим ва
қизиқарли шакллардан бири 1963-йилдан бошлаб ўтказилаѐтган ѐзги қўшиқ
оромгоҳларидир.
Икки соатлик қўшиқ машғулотлари болаларнинг кашфиѐтларига
ижобий таъсир кўрсатади, спорт ва бошқа ўйинлар эса куннинг қолган
вақтини тўлдиради. Эстониядаги қўшиқлар байрамига тайѐргарлик
жараѐнида семинар ва ѐзги йиғилишлар ўтказилади. Семинарнинг алоҳида
шакли-дирижѐрларнинг республика қўшма хори бўлиб унинг таркибига
200дан ортиқ мусиқа ўқитувчилари ва хор дирижѐрлари киради.
Бу хор жамоасини республиканинг энг яхши дирижѐрлари, шу
қаторда Густав Эмесакс, Юрий Варисте эди. Уларнинг хорни бошқариши
мамлакат хормейстрларининг малакасини ошишига таъсир кўрсатади.
Болалар ва ѐшларнинг мусиқа маданиятини ривожланишига мактабдан
ташқари мусиқий тарбия ҳам катта аҳамиятга эга.
1951-йили Ю.Варисте раҳбарлиги остида Таллиндаги усмирлар
саройи қошида болалар хор жамоаси ташкил қилинди. Бугунги кунга келиб
бу жамоа хор мактабига айланиб, ҳамма синф ўқувчиларини қамраб олган.
Хор жамоаси битта асосий ва учта тайѐрлов хор жамоаларидан иборат. 1964-
йилдан бошлаб хор мактаби ўқувчилари нота ўқишнинг янги "Ё-ЛЕ-МИ"
тизимига ўтди, янги репертуарни муваффақият билан эгаллаб, нотани жуда
яхши ўқиб, мусиқа оҳангларини тўғри куйламоқ.
1964 йили республикада болалар мусиқа мактаблари ўқувчиларидан
иборат ѐш скрипкачилар ансамбли ташкил этилди.
Оркестр репертуарини болалар ўзининг турар жойларида ўрганадилар
ва ҳар йили 3-4 марта концертлар учун репетицияга йиғиладилар. Оркестр
қатнашчиларининг ѐши 7 дан 17 гачадир, яъни ўқишни бошлаѐтган ва уни
тугатаѐтган ўқувчилар бир жамоага бирлашган. Оркестр концертлари доимо
муваффақият билан ўтмокда.
Ўсиб келаѐтган ѐш авлодга мусиқа-хор тарбияси бериш ишига
республикадаги энг яхши болалар хор жамоаларидан бири "Эллерхейне"нинг
раҳбари Х.Калюстенинг ҳиссаси каттадир. Бу жамоадаги ижрочилик
маданиятининг юқори савияда эканлиги - болалар билан яхши ташкил
этилган ишнинг бевосита натижасидир.
Хор жамоасидаги машғулотлар натижалари фақат қўшиқ ижро этиш
билан чегараланиб қолмаган. Хор жамоасида қўшиқ айтиш болаларнинг ҳис-
туйғулари ва салоҳиятига кучли таъсир кўрсатади, уларнинг маънавий
79
камолотига туртки бўлади. Мусиқа билан шуғулланиш болаларнинг бадиий
билим даражасини кенгайтиради, уларнинг дунѐни тасаввур қилишларига
ѐрдам беради. Шахсга бериладиган эстетик тарбиянинг муҳим таркибий
қисмларидан ҳисобланган хор қўшиқчилигини буюк мазмуни ана шундадир.
Литвада мусиқа таълими
Литвада болалар ва ѐшларга бериладиган мусиқий тарбия узоқ ва
ўзига хос ривожланиш йўлига эгадир. мусиқий тарбия кўп йиллар давомида
фолклор, авлоддан авлодга ўтаѐтган халқ анъаналарига асослангандир. Литва
мусиқа маданиятини ривожлантиришга, кўп асрлар давомида мактаб
тарбиясининг асосини ташкил қилган диний мусиқанинг таъсири кам эмас.
ХХ асрнинг иккинчи ярмида болаларга бериладиган мусиқий тарбия
соҳасида ўзгаришлар рўй берди. 1966-йил умумий таълим мактаби ислоҳ
қилинди. Болалар мусиқий тарбия услубиѐти унинг қоидалари ва
мазмунидаги ўзгаришлар мусиқа соҳасида янги ўқув қўлланмаларини
вужудга келиши натижада республикада мусиқий тарбия савиясини
оширишга сабаб бўлди.
Мусиқа бўйича эски дастурларда болаларнинг мусиқий тарбиясида,
тор ва кенг маънода, айрим чекланишлар бор эди. Масалан умумтаълим
мактаблари дастурларидан мусиқа назарияси асосий ўрин олган эди,
мусиқани тинглаш, болаларга мусиқий чолғуларда куй ижро этиш
ўргатилмас эди. Дарсларнинг мазмуни ва услубиѐти кўп ҳолларда касбий
мусиқа таълим йўналишларини тўғридан - тўғри қайтарар эди. Жаҳон мусиқа
тарбияси ва таълим тизимларини диққат билан ўрганиб чиққан литвалик
мутахассислар барча тизимларда таълимнинг маълум бир шаклига (З.Кодай
тизмида-сольфеджио услубида куйлаш қўшиқ, К. Орфда-болалар
чолғуларида куй ижро этиш. Кабалевскийда мусиқани эшитиш ва у ҳақида
сўҳбатлашиш) диққат-эътибор берилган, деган хулосага келдилар. Шунинг
учун улар " мусиқий тарбия тизими бир-бири билан мазмуни ва услуби
орқали маҳкам бирлашган фаолият турларининг изчиллигига асосланиши
керак"- деган фаразни илгари сурдилар.
Шундай қилиб, Литвадаги мусиқа дарслари қуйидаги бўғинларга
ажратила бошланди: мусиқани эшитиш, мусиқа ўқуви асосида куйлаш,
сольфеджио усулида куйлаш, ритмик тарбияси, мусиқа чолғуларида ижро
этиш. Ундаги бўғинлар мусиқий тарбия ва таълимда ягона бир тизимни
ташкил этди ва айни пайтда ҳар бир бўғин ўзининг мақсадига эга бўлди.
Мусиқани эшитиш - дарснинг керакли қисми ҳисобланади. Мусиқани
тинглаш орқали болалар ўқиб, билим оладилар, композиторлар ижоди билан
туйғулари ва салоҳиятига кучли таъсир кўрсатади, уларнинг маънавий
камолотига туртки бўлади. Мусиқа билан шуғулланиш болаларнинг бадиий
80
билим даражасини кенгайтиради, уларнинг дунѐни тасаввур қилишларига
ѐрдам беради. Шахсга бериладиган эстетик тарбиянинг муҳим таркибий
қисмларидан ҳисобланган хор қўшиқчилигини буюк мазмуни ана шундадир.
Хор маданияти (оммавий қўшиқлар байрами, ѐш авлодни турли
мусиқа жамоалари орқали хор санъатига жалб этиш)нинг миқдор ва сифат
жиҳатдан ўсиб бориши Литва мусиқа санъатининг етуклик даражасига
чиқаѐтганлигидан гувоҳ беради, халқ ижодини халқаро майдонга чиқишига
замин яратмоқда.
Do'stlaringiz bilan baham: |
