1 Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент архитектура қурилиш институти

7
 
боришган. 
Карл Линней
нинг (1707-1778 йиллар) илмий асарларида “Табиат 
системаси” (1735 йил), “Ботаника фалсафаси” (1751 йил) ва “Ўсимлик турлари” 
(1753 йил) асарларида ўсимликлар ва ҳайвонларнинг сунъий системаси ѐритилган. 
У табиатда уч нарса: минераллар, ўсимликлар ва ҳайвонот ўзаро боғлиқлигини 
айтган. Француз табиатшунос олими 
Ж.Бюффон 
бир турнинг иккинчи турга 
айланишига ташқи муҳит, иқлим ҳарорати, овқатланиш сифати ва бошқа омиллар 
сабабчи бўлади, деган. 
Буюк француз табиатшуноси 
Жан Батист Ламарк 
(1744-1829 йиллар) 
“Зоология фалсафаси” (1908 йил) асарида ўсимлик ва ҳайвонларнинг турлари 
муҳит ўзгаришларига мослашиши туфайли ўзгаради ва янги турларнинг 
вужудга келишига сабабчи бўлади. Шу тариқа ўсимлик ва ҳайвонлар 
эволюцияси вужудга келади, деб кўрсатган. 
Экологик фикрларнинг кейинги ривожи XIX асрнинг бошларида 
биогеография фанининг вужудга келиши билан боғлиқдир. Бу йўналишнинг 
асосчилари
Александр Гумбольдт
(1769-1859 йиллар) ўзининг 
“Физиономия” (1807 йил) - ўсимликларнинг ташқи қиѐфаси (ландшафт) 
атамалариии таклиф қилди. А.Гумбольд ўсимлик ҳаѐтий шаклларининг 
дастлабки классификациясини тузди. 
Скаун ва А.де Кандол
нинг “Ботаник географияси” (1855 йил) асари 
экология соҳасидаги тушунмовчиликларга барҳам берди ва шу фаннинг 
ривожланишида муҳим роль ўйнади. 
Чарльз Дарвин 
(1809-1882 йиллар) 1859 йили “Турларнииг келиб 
чиқиши” асарида турли организмлар ўртасида ҳаѐтий пойга, яъни яшаш учун 
кураш, улар ҳаѐтининг муҳитга боғлиқлиги билан табиий танланиш ўртасида 
узвий боғланишни тўла исботлаб берди. 
Даниялик ботаник 
Е.Варминг 
ўзининг “Ўсимликлар географиясининг 
онкологияси” (1895 йил) асарида ўсимликларнинг ҳаѐт тарзи тўғрисидаги 
тушунчани тўғри исботлаб берди. 
А.Н.Бекетов 
- (1825-1902 йиллар) ўсимликларнинг морфологик ва 
анатомик тузилиши уларнинг географик тарқалишига боғлиқ эканлигини 
аниқлади ва экологияда физиологик текширишлар ўтказишнинг аҳамиятини 
кўрсатди. Ўсимликлар жамоаси тўғрисидаги тушунчадан ўсимликлар 
экологияси мустақил бўлиб ажралиб чиқди. И.К.Пачосский, 
С.М.Коржинский ва Н.А. Краснов бу фанни “Фотосоциология” деб юритганлар 
ва кейинчалик унга “Фитоценология” деб ном берилади; вақт ўтиши билан у 
геоботаника деб аталадиган бўлди. 
Ўзбекистонда 
геоботаника 
фанининг 
ривожига 
К.З.Зокиров, 
А.М.Музаффаров, Е.Коровин, И.И.Гранитов муносиб ҳисса қўшган. 
Ўзбекистонлик 
олимлар 
АМ.Музаффаров, 
АА.Мухамадиев 
ва 
A.Э.Эргашев – сувда яшайдиган организмларнинг ҳаѐт турларини ўрганиш 
ва уларнинг турларини аниқлаш бўйича самарали иш олиб бордилар. Улар 
сув муҳитидаги экосистема ва уларнинг компонентлари тўғрисида 
маълумотлар бердилар. К.А.Тимирязев (1843-1920 йиллар) ва Н.А.Максимов 
ўсимликлар экологиясида физиологик хусусиятларнинг аҳамияти ҳақида ўз 

---