1 Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент архитектура қурилиш институти

Мезосфера 
– атмосферанинг стратосфера устидаги қатлами 80-95 км 

---

60
 
баландликда. Атмосферанинг ушбу қатламида гирдобли ҳаракат кучаяди. 
4. 
Термосфера 
– атмосферанинг мезосфера устидаги қатлами. Бу ерда 
ҳарорат ультрабинафша нурларининг қабул қилиниши туфайли ошади. 
5. 
Экзосфера 
– атмосферанинг энг юқори ва майин қатлами бўлиб, Қуѐш 
нурларининг зарарли қисмларини ўзида ушлаб қолади. 
Термосферада ҳавонинг ҳарорати жуда юқори бўлиб, ердан узоқлашган 
сари ҳарорат тобора кўтарилаверади. Унинг энг юқори чегарасида кинетик 
ҳарорат 1000-20000С гача кўтарилади. Ҳолбуки, ундан пастки қават – 
стратосферада бунинг акси бўлиб, унинг юқори чегарасида ҳарорат 75-900С 
гача пасаяди. Атмосферанинг бир-бирига бевосита чегарадош бу иккала ҳаво 
қатлами ҳароратидаги бундай қарама-қаршилик ҳаво зарраларини кескин 
ҳаракатга келтириб, тезлиги секундига 11,2 км гача етадиган кучли ҳаво 
оқими пайдо бўлишига ва шу аснода ер юзида шамол ва тўфонлар келиб 
чиқишига сабаб бўлади. 
4.5. Атмосферадаги газлар таркиби
Атмосферанинг тропосфера қатламидаги ҳаво таркиби 78,08% азот, 
20,95% кислород, 0,93% аргон, 0,03% карбонат ангидридидан ташкил топган. 
Қолган 0,001% инерт газлар – гелий, неон, криптон, ксенон, родон ва бошқалар 
ташкил қилади. Мана шундай нисбатдаги газлар табиий ҳаво хисобланиб, 
инсон организми унга эволюцион тараққиѐт давомида мослашиб олган. 
Атмосферага ер юзидан кўтариладиган сув буғининг йиллик миқдори 
518600 км3 бўлиб, унинг 86% (447900 км3) денгиз ва океанлар сатҳидан, 
қолган 14% (70700 км3) қуруқлик юзасидан буғланади. Атмосферага 
кўтариладиган сув буғининг миқдори шунчалик кўпки, оддий қилиб 
айтганда, бу сув билан ер шарини 10 метр қалинликда қоплаш мумкин 
бўлади. Сув буғига қўшилиб ҳавога унда эриган тузлар ҳам кўтарилади. Ҳавога 
кўтариладиган чанг таркибида ҳам тузлар, бактериялар, ачитқич замбуруғлари, 
ўсимлик ва ҳайвон қолдиқларининг чиришидан ҳосил бўлган бошқа органик 
моддалар мавжуд.