1. Zaryadlarning taqsimlanishi. Elеktr sig’im. Kondеnsatorlar. Elеktrostatik maydon enеrgiyasi

Dielektrikning qutblanishi va elektr induksiyasi
Dielektrikda elektr maydon kuchlanganligining «ε» marta o‘zgarishi dielektrikning qutblanishi natijasida yuz beradi. Tashqi maydon ta’siri ostida dielektrik o‘zining neytrallik xususiyatini yo‘qotadi va qutblanadi. Qutblanish paytida namoyon bo‘lgan zaryadlar erkin zaryadlar deb ataladi. Bog‘langan zaryadlar tashqi maydon yo‘nalishiga teskari bo‘lgan maydon hosil qiladi. Shuning uchun ham «E» ning qiymati kamayadi. Dielektrikning qutblanish darajasi qutblanish vektori R orqali tavsiflanadi.
(2.32)
bunda K_E – dielektrik ta’sirchanlik.
Qutblanganlik havoda elektr induksiyasi vakuumdagiga nisbatan qanchaga farq qilishini ko‘rsatadi.
(2.33)
SI tizimida [P] = [Kl/m²].
Nazorat savollari

1. 
   Zaryad zichligi deb nimaga aytiladi?.
   
2. 
   Nuqtaviy zaryadning elektr maydon kuchlanganligi ifodasini izohlang?
   
3. 
   Elektr potensiali deganda nimani tushunasiz?
   
4. 
   Nuqtaviy zaryad potensiallar farqi qanday kattalikka bog‘liq?
   
5. 
   Qutublanish deb nimaga aytiladi?
   

3-ma’ruza. Elektrostatik maydonda chegaraviy shartlar va maydon energiyasi
Reja:

1. 
   Gauss teoremasi
   
2. 
   Elektrostatik maydonda o‘tkazgichlar
   
3. 
   Elektrostatik maydonda chegaraviy shartlar
   
4. 
   Elektrostatik maydon energiyasi
   

1.Gauss teoremasi
Elektr induksiyasi vektori D ning chegaralangan ixtiyoriy S yuza orqali oqimi, shu yuza bilan chegaralangan hajmda joylashgan q erkin zaryadlarning algebraik yig‘indisiga teng


. (3.1)

Integral shakldagi Gauss teoremasi. Elektr induksiya vektori oqimini Ostragradskiy teoremasiga ko‘ra almashtirib, quyidagi ifodani hosil qilamiz

. (3.2)

Zaryad hajmiy taqsimotga ega bo‘lganda

. (3.3)

Gauss teoremasiga ko‘ra

,
. (3.4)
Differensial shakldagi Gauss teoremasi. V – hajm ixtiyoriy ravishda tanlangan edi va tenglik uning barcha qiymatlarida ham o‘rinli bo‘ladi. Bu holda:
div D = 
. (3.5)
Keltirilgan tengliklarga ko‘ra, elektr maydon manbaalari faqatgina elektr zaryadlari ta’sir etayotgan joydagina mavjud bo‘lishini aytish mumkin.