1. Yosh fiziologiya va gigiyena fanining ahamiyati?

 
20. O’quvchi va talabalarning ishchanlik qobiliyati?
O’quvchi va 
talabalarning ishchanlik qobiliyati deganda ma’lum bir aqliy yoki 
jismoniy ishni uzoq muddat davomida oz kuch sarflab, sifatini talab 
darajasida bajarish tushuniladi. 
. Aqliy ishchanlik qobiliyati 5 ta davrdan iborat: 
1. Ishga kirishish davri. Darsda bir necha daqiqa davom etib, o’quvchi 
o’quv va ish jarayonlariga moslasha boradi. 
2. Optimal ishchanlik davri. Aqliy mehnatni bajarishning stabillashgan 
davridir. Bunda diqqat dominantligi vujudga keladi. 
3. To’liq, kompensatsiya davri. Oldingi davrdan farq qilib, toliqishning 
dastlabki belgilari paydo bo’la boshlaydi, ammo ularni odamning 
iroda 
kuchi 
kompensatsiyalashtirib
,yuzaga 
chiqarmay 
turadi.4. 
Beqaror kompensatsiya davri. Toliqishning ortib borishi ish 
faoliyatining pasayishi bilan xarakterlanadi, ammo odam iroda kuchi 
bilan ma’lum vaqtgacha aqliy mehnatni talab darajasida davom 
ettirishi mumkin.5. Mehnat faoliyatining progressiv pasayish 
davri..Aqliy mehnat faoliyatini yuqori darajada saqlay olish mumkinmi 
degan savolga rus olimi N.Ye Vedenskiyning ta’kidlashicha, aqliy 
mehnatning 
yuqori 
mahsuldorligini 
ta’minlovchi 
sharoitlar 
quyidagilardan iborat: 
- har qanday mehnatni bajarishga asta-sekin kirishish; 
-ish bajarishning optimal ritmini va tartibini tanlash va unga rioya 
qilish; 
-ishni izchillikda va ketma-ket bajarishga odatlanish; 
-mehnat va dam olishni to’g’ri
tashkil qilish
, bir ish turini ikkinchisi 
bilan almashtirib olib borish. 
-muntazam ravishda jismoniy mashqlar bilan shug’ullanish tufayli 
aqliy mehnat malakalarini avtomatlashtirish va takomillashtirish 
hamda avtomatik malaka hosil qilish. 
21. O’quvchilarda charchash va uni oldinini olish chora 
tadbirlari? 
Charchash-Miya hujayralarining shu bilan birga butun organizmning 
ishchanlik qobiliyatini pasayishi tushuniladi. Bu fiziologik jarayon 
bo'lib, tormozlanishning oxirgi pog'onasi hisoblanadi. Bu tashqi muhit 
bilan miya po'stlog’idagi asab hujayralari o'rtasidagi aloqaning 
vaqtincha 
uzilishidir. 
I.P.Pavlov 
charchashda 
tormozlanish 
jarayonining ahamiyatiga to'xtalib o'tar ekan: «Charchash 
tormozlanish jarayonining avtomatik ichki qo’zg’atuvchilaridan 
biridir», - deb yozgan edi. Charchashning eng asosiy belgisi aqliy 
mehnat natijasining kamayishidir. Ish faoliyatining odatdagi 
susayishini aqliy charchashdan farq qilish lozim. Aqliy charchash orta 
borgan sari bolaning bajarayotgan ishida unum bo‘lmaydi. 
Charchashning oldini olish choralari 1)o'qituvchi yangi materialni 
o'quvchining optimal ish qobiliyatida bo'lgan vaqtida tushuntirishi; 
2)darsning birinchi yarmida, dars berishning faol usullarini qo'llab, 
o’quvchi diqqatini uzoq vaqt bitta predmetda ushlab turmasdan 
tushuntiriladi. 3)dars berish
usulini o'zgartirib turish uni yuqori 
saviyada olib borish; 4)sinf xonalarini tanaffus paytida 
shamollatish; 5)o'quvchi faoliyatini turli vazifalarga jalb qilish, 
televizordan, dasturlashtirilgan ovoz yozish apparatlaridan 
foydalanishning o'zi asosiy gigiyena qoidalariga qat'iy rioya 
qilishni talab qiladi; 6)dars materialini tushuntirishda ko'rgazma 
qurollardan (rasmlar namoyshi qilish,tajribalarko‘rsatish) 
didaktik o'quv vositalardan