1. XX asrda tanqidchilikning fan sifatida shakllanishi va taraqqiyoti

6.Antik zamonning Platon, Aristotel kabi vakillari faoliyatlarida adabiy tanqidning paydo bo‘lishi. Aristotel “Poetika”siga yozilgan sharhlar (Forobiy va Ibn Sino).
Адабий танқиднинг илк унсурлари халқ оғзаки ижодидан бошланган, илмда ўзига хос ҳодиса сифатида дастлаб Платон, Аристотелъ, Аристарх фаолиятларида антик замонда намоён бўлди.
Forobiy qadimgi yunon mutafakkirlari – Platon, Aristotel, Evklid, Ptolemey, Porfiriylarning asarlariga sharhlar yozgan. Ayniqsa, Aristotel asarlari (“Metafizika”, “Etika”, “Ritorika”, “Sofistika” va b.)ni betafsil izohlab, qiyin joylarini tushuntirib bera olgan, kamchiliklarini koʻrsatgan, ayni vaqtda bu asarlarning umumiy mazmunini ochib beruvchi maxsus asarlar yaratgan. Forobiy sharhlari Oʻrta va Yaqin Sharq ilgʻor mutafakkirlarining dunyoqarashini shakllantirishda, ularni Aristotel gʻoyalari ruhida tarbiyalashda muhim ahamiyatga ega boʻldi. Abu Ali ibn Sino Forobiy sharhlari (“Metafizika” – “Mobaʼdiy tabiat”)ni oʻqib, Aristotel asarlarini tushunganligini alohida taʼkidlaydi. Forobiyning sharh yozish faoliyati faqat Sharqnigina emas, oʻrta asr Ovroʻposini ham yunon ilmi bilan tanishtirishda katta rol oʻynadi. Bu faoliyat uning ilmiy faoliyati taraqqiyotining birinchi bosqichini tashkil etadi. Bu bosqich Forobiyga oʻziga xos maktab xizmatini oʻtagan va yangi mavzularda tadqiqotlar olib borish uchun zamin hozirlagan.
7.Qays Roziyning “Al Mo‘jam”, Navoiyning “Mezon ul avzon” asarlaridagi adabiy tanqidiy fikrlar.
XIII асрнинг йирик адабиётшуноси Шамсиддин Муҳаммад бинни Қайс Розий "Ал- Мўъжам" китобида илми нақдни алоҳида фасл қилиб ажратган. Олим бу илмнинг аҳамияти, вазифалари ҳақида ҳам махсус фикр юритади.
Алишер Навоийнинг "Мажолисун нафоис" асарида замонасининг шоирлари, ўз устозлари ва издошлари тўғрисида маълумот берар экан, уларнинг ижодий ўзига хосликларига алоҳида тўхталади, айрим асарлардаги муайян бадиий нуқсонлар хусусида танқидий мулоҳазаларини айтади, айни вақтда муаллифлар ҳаёти ва ижодининг муҳим нуқталарини ёритади. Шу боис "Мажолисун нафоис" ўз даврида ҳам, бугун ҳам аҳамиятини йўқотмай келаётир. Яратилганига беш аср бўлган бу асар ўзбек мумтоз адабиётининг у ёки бу даврини тадқиқ этиш, ўрганишда ҳамон нодир манба сифатида хизмат қилиб келмоқда.