1. Xorijiy davlatlarda budjet tizimi va budjet jarayonining nazariy hamda huquhiy asoslari

6-rasm. Byudjet boshqaruvi departamenti (BBD) maʼlumotlaridan foydalangan holda
2020 -yilgi jami AQSh hukumati xarajatlari taqsimoti⁸
Fransiyada prognozlashtirish departamenti beshta direktorat:
makroiqtisodiy prognozlar, makroiqtisodiy siyosat, tarmoqlar siyosati, davlat moliyasi hamda ijtimoiy siyosat va pensiya tizimi direktoratlaridan tashkil topgan. Davlat byudjetini prognozlashtirish va rejalashtirish sohasida islohotlar Fransiyada 2010 yilda moliyaviy qonunchilikda «Moliyaviy Me’yorlar Bosh Qonuni» qabul qilinishi bilan boshlandi. Davlat byudjetining g’azna ijrosidavlat hokimiyati yoki mahalliy boshqaruv ixtisoslashgan ijroiya organi tarafidan byudjet mablag’larini jalb qilish va sarflanishini ta’minlaydi, bunda, ushbu organ maxsus vakolatlariga ko’ra tushumlar ro’yxati bo’yicha, Yagona g’azna hisobvarag’idanamalga oshiriladigan to’lovlar va zimmasidagi byudjet majburiyatlarining vaqti va hajmini tartibga soladi⁹.

2-jadval
2020-yilda Fransiyada davlat xarajatlari(mlrd yevro)¹⁰

Sohalar	Xarajatlar(mlrd yevro)
Mahalliy hokimiyat organlari	112.22
Ta’lim	76.04
Mudofaa	65.22
Pensiyalar	60.22
Davlat moliyaviy majburiyatlari	38.72
Qayta tiklash rejasi	36.19
Tadqiqot ishlari	28.61
Integratsiya	26.26
Ekologiya	21.26
Xavfsizlik	21.25
Kelajakdagi investitsiyalar	16.56
Hududiy birlik	15.87
Davlat moliyaviy ulushi	14.52

Jadvalda ko’rib turganimizdek,2020-yilda fransiyada umumiy davlat xarajatlari 501.7 mlrd yevroni tashkil etadi. Bunda davlat byudjeti xarajatlarining birinchi toifasi mahalliy hokimiyat organlari faoliyatiga tegishli. Fransiyaning 2020-yilda davlat qarzi YaIMga nisbatan 123,9% ni tashkil etadi.
Shuningdek, Fransiyada 2021-yilda byudjet xarajatlari taxminan 643mlrd yevroni tashkil etishi kutilmoqda. Bunda xarajatlarning birinchi toifasi mahalliy hokimiyat organlari faoliyatiga tegishli bo’lib, keyingi toifa ta’lim sohasiga to’g’ri kelmoqda.