1. Xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarda hisob-kitoblarning tasnifi, tafsifi hamda hisobining vazifalari

Tovar xarakteridagi hisob-kitoblar
deganda tovar-moddiy boyliklarni sotib olish 
va sotish bilan bog‘liq jarayonlarda vujudga keladigan pullik munosabatlar tushuniladi. 
Bularga ta’minotchilar va xaridorlar bilan bo‘ladigan hisob-kitoblar misol bo‘ladi.
Notovar xarakteridagi hisob-kitoblar
deganda xo‘jaliksub’ektlarining turli 
jismoniy va yuridik shaxslar bilan boshqa operatsiyalar bo‘yicha vujudga keladigan pullik 
munosabatlari tushuniladi.
To‘lovni amalga oshirish turiga ko‘ra
barcha hisob-kitoblar naqd pullik va naqd 
pulsiz hisob-kitoblarga bo‘linadi. 
Naqd pullik hisob-kitoblar
deganda yuz bergan xo‘jalik operatsiyalari uchun 
to‘lovlarni naqd pul to‘lash orqali amalga oshirish tushuniladi. Bularga sotilgan tovar-
moddiy boyliklar, ko‘rsatilgan xizmatlar, bajarilgan ishlar uchun xaridorlar va 
buyurtmachilardan naqd pulni olish, sotib olingan tovar-moddiy boyliklar, ko‘rsatilgan 
xizmatlar, bajarilgan ishlar uchun ta’minotchilar va pudratchilarga naqd pulni to‘lash, 

---

ishchi va xizmatchilarga ish haqi va boshqa qarzlarni naqd pul bilan to‘lash, turli debitorlar 
va kreditorlar bilan hisob-kitoblarni naqd pulga amalga oshirish misol bo‘ladi. 
Naqd pulsiz hisob-kitoblar
deganda yuz bergan xo‘jalik operatsiyalari uchun 
to‘lovlarni naqd pulsiz amalga oshirish tushuniladi. Naqd pulsiz hisob-kitoblarga 
to‘lovlarni bank muassasalarida ochilgan pullik schyotlar orqali, shuningdek korporativ va 
shaxsiy plastik kartochkalar orqali amalga oshirish misol bo‘ladi.
Xo‘jaliksub’ektlarining boshqa yuridik va jismoniy shaxslar bilan o‘zaro hisob-
kitoblarni amalga oshirishi natijasida 
debitorlik qarzlar (olinadigan schyotlar) va 
majburiyatlar (to‘lanadigan schyotlar) vujudga keladi. 
O‘zaro hisob-kitoblarni amalga oshirilishi natijasida boshqa yuridik va jismoniy 
shaxslarning hosil bo‘lgan qarzlari